Όπιο του λαού η θρησκεία; - Του Γιάννη Γκλάβατου

Αν τελικά είναι όπιο του λαού… γιατί είναι; Αν δεν είναι γιατί δεν είναι; Μήπως κατά περίπτωση είναι και δεν είναι;

Τέλος πάντων τι είναι;

   Αποτελεί η θρησκεία όσα (περί αυτής) πιστεύει ο λαός και ίσως όσα του έμαθαν; Είναι προϊόν μάθησης, ενόρασης, αποκαλύψεως; Εγκεφαλικής λειτουργίας; Μήπως η έννοια, ο ορισμός και η σημασία βρίσκεται στην καρδιά και για καθένα είναι ένα θέμα εντελώς προσωπικό όσο και ιδιωτικό; Ενδεχομένως και διαφορετικό;

Πιθανώς θρησκεία είναι ο κλήρος, οι θρησκευτικοί λειτουργοί και ότι αυτοί ορίζουν; Οι ιερείς είναι αντιπρόσωποι ίσως και εκπρόσωποι του Θεού;

Διαφοροποιεί η κάθε θρησκεία τα πιστεύω της αλλά και την πρακτική της με την πάροδο του χρόνου; Νεωτερίζει; Καινοτομεί; Αλλάζει; Και αν αλλάζει, τροποποιώντας δόγματα και τρόπο δράσεως, πως αυτό κρίνεται;

Ελευθερώνει ή δημιουργεί δούλους; Γραφικούς ίσως;

   Δικαιολογείται από την θρησκεία ο φόνος, το έγκλημα στο όνομα του Θεού; Είναι δυνατόν να ευλογεί ο Θεός τα όπλα;

Έχει ανάγκη ο Θεός τα χρήματα;

   Και για ποια θρησκεία μιλάμε; Για κάποια ειδικά; Για όλες; Του παρελθόντος; Του παρόντος; Αναφερόμαστε σε θρησκείες που δεν είναι πλέον ζώσες; Σε ζωντανές και υφιστάμενες; Σε επίσημες και κρατούσες; Σε ανεπίσημες;

Μήπως εννοούμε την «Θρησκεία της επιστήμης»;

   Ας δούμε ένα ορισμό: Θρησκεία (η)· πίστις επί την ύπαρξιν ενός ή περισσότερων ανωτάτων όντων υπερβατικών· «η θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων ήτο πολυθεϊστική»· || αι σχετικαί προς την πίστιν δοξασίαι περί των αντικειμένων της πίστεως: « η χριστιανική θρησκεία είναι θρησκεία της αγάπης»·|| αι πράξεις, δι’ ων οι άνθρωποι εκδηλούσι την λατρεία των προς τα αντικείμενα της πίστεως· || παν ότι θεωρείται ως ιερόν καθήκον ή δικαίωμα: « η ελευθερία είναι μία νέα θρησκεία»· || η αφοσίωσις εις ανώτερον τι ιδεώδες: « η θρησκεία της επιστήμης»· || «φυσική θρησκεία» σύνολον ηθικών αρχών κοινών εις τα πεπολιτισμένα έθνη και απηλλαγμένων πάσης αποκαλύψεως· || «επίσημος θρησκεία»· η θρησκεία την οποίαν κράτος τι θεωρεί ως ιδικήν του, ενώ ανέχεται μόνον τας άλλας.*

   Σε μια άλλη αναφορά επί του θέματος διαβάζουμε: «Ό όρος θρησκεία δηλώνει γενικά τη σχέση του ανθρώπου με το ιερό. Το ιερό στην ιστορική πορεία του ανθρώπου και από πολιτισμό σε πολιτισμό κατανοήθηκε με ποικίλους τρόπους. Κατανοήθηκε ως ένας Θεός, ως ο Θεός, ως γενικότερα, μια υπερφυσική δύναμη,κάποτε όμως και κάτι πολύ χοϊκότερο, γέννημα της επίγειας ζωής που καταξιώθηκε με τις ιδιότητες του ιερού. Η σχέση με το ιερό εκφράστηκε κι αυτή με ποικίλες μορφές. Πρώτιστα με την λατρεία, έπειτα με την μορφή ενός ηθικού κώδικα, με την μορφή του θρησκευτικού βίου του ανθρώπου, μέσω της τέχνης, της προφορικής ή καταγεγραμμένης θρησκευτικής παράδοσης(…)».**

     Γεγονός ιστορικό είναι πως αρχικά(χωρίς να σημαίνει ότι δεν συμβαίνει σε κάποιες θρησκείες και σήμερα) οι κατώτερες θρησκείες συνδέονταν στενά με την μαγεία υπό της εννοίας της εξευμένισης του Θεού. Ωσαύτως και με την δεισιδαιμονία ως ταύτιση του Θεού με την κτίση. Το φαινόμενο αυτό απαντάται στον πανθεϊσμό.

Επίσης σύνδεση μάλλον υφίσταται και με τον μυστικισμό ως αποκατάσταση της εκ της φύσεως αθανάτου ψυχής, στον χωρίς γέννηση κόσμο των ιδεών εκ του οποίου εξέπεσε. Αυτό παρατηρείται στον πλατωνισμό και στον νεοπλατωνισμό.

Στην αντίπερα όχθη η πίστη στον Χριστό, ο Χριστιανισμός, από την αφετηρία του έως και την χρονική στιγμή που διανύουμε, όταν αποδίδεται – λειτουργεί σωστά είναι Εκκλησία, Ενότητα Θεού και ανθρώπων, ζωή ελπίδα και αγάπη. Διαλύει την μαγεία, αχρηστεύει την δεισιδαιμονία, καθιστά άκυρο τον μυστικισμό, διότι εκ της ουσίας του αποτελεί φιλοθεΐα και φιλανθρωπία. Άλλωστε όπως και στο παρελθόν έχουμε υπογραμμίσει οι δύο κύριες του Χριστιανισμού εντολές υπαγορεύουν να αγαπούμε τον Θεό και τον συνάνθρωπό μας. Και το κυριότερο: Δεν γίνεται το ένα δίχως το άλλο.

   Οι ασπαζόμενοι οποιασδήποτε -συνήθως οργανωμένης- θρησκείας συνδέονται μεταξύ τους, με σκοπό να εκφράσουν την πίστη τους και να λατρέψουν τον Θεό, με τον τρόπο βέβαια που η κάθε θρησκεία συλλαμβάνει την έννοια «Θεός». Κοινωνικά αποδεδειγμένο και ιστορικά εξακριβωμένο είναι, πως μπορούν και να αναπτύσσονται κλειστές ομάδες της αυτής πίστεως και ιδεολογίας. Ενίοτε και ιδίας ιδεοληψίας. Ευνόητο είναι ότι ενδεχομένως-σε μικρό ή μέγιστο βαθμό-, μπορούν να επιδράσουν επί του κοινωνικού όσο και πνευματικού γίγνεσθαι.

Η βία απαντάται σε διάφορες μορφές και προκειμένου να επιβληθεί επί των μελών μιας κοινωνίας, μεταχειρίζεται φυσική ή τεχνική δύναμη με ιδιαίτερες μεθόδους.

Τα δύο αυτά φαινόμενα, η βία και η θρησκεία μπορούν να δράσουν χωρίς σχέση μεταξύ των αλλά και με αμοιβαία εξάρτηση. Τελικά η θρησκεία πιθανώς θα μπορούσε να εκληφθεί ως «όπιο του λαού», παράγοντας τα συμπτώματα της χρήσης του συγκεκριμένου ναρκωτικού, δηλαδή να επιφέρει ολική αδράνεια, νωθρότητα, πλήρη διανοητική και πνευματική κατάπτωση και αποχαύνωση, αποκλειστικά και μόνο όταν αναφερόμαστε σε κατωτέρου επιπέδου θρησκεία. Αντίθετα μπορεί να μεταμορφώσει, να άγει την ψυχή σε ανώτερα επίπεδα, να εκπολιτίσει, να καλλιεργήσει πνευματικά και ηθικά εξυψώνοντας την ανθρώπινη φύση, όπως συμβαίνει με τις ανώτερες θρησκείες(επαναλαμβάνουμε, υπό την απαράβατη συνθήκη ότι λειτουργούν σωστά).

   Η βία και η θρησκεία είναι δύο συνιστώσες, οι οποίες σε αρνητική τους συνύπαρξη δημιουργούν καταστάσεις που πισωγυρίζουν την ανθρωπότητα.

Για αυτό ακριβώς τον λόγο οι θρησκευτικοί ταγοί- ηγέτες έχουν τεράστια ευθύνη και ευχής έργο είναι, να έχουν πάντοτε πλήρη συναίσθηση του μεγέθους της ευθύνης αυτής.

Όταν αυτές οι δύο συνιστώσες επηρεάζονται ή ποδηγετούνται από την κακώς εννοούμενη πολιτική, από τον ρατσισμό, από την ιδιοτέλεια κ.τ.λ. ή απλά από πρόσωπα τα οποία χρήζουν ψυχιατρικής θεραπείας, τότε παράγονται ειδεχθή και αποτρόπαια φαινόμενα, όπως οι θρησκευτικοί πόλεμοι, τα εγκλήματα κάθε είδους στο όνομα του θεού και άλλα.

Οι κραταιοί της γης ιδιοποιούνται, σε πολλές των περιπτώσεων, την θρησκεία με σκοπό να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα τους.

   Τίθεται λοιπόν το εύλογο ερώτημα: όλη αυτή η βία που έχει ξεσπάσει τον τελευταίο καιρό από πού εκπορεύεται; Από το παγκόσμιο υφιστάμενο φαινόμενο της θρησκείας που επηρεάζει τις πολιτικές ηγεσίες, ή από τις πολιτικές (και χρηματοοικονομικές) ηγεσίες – εξουσίες που ιδιοποιούνται και εκμεταλλεύονται τις θρησκείες;

Υποθέτω πως η απάντηση είναι προφανής…

Υποσημειώσεις

*    Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια.. Έκδοση Δευτέρα. Εκδοτικός οίκος «Ο Φοίνιξ».

**   Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα. Έκδοση συνεργασίας. Εκδοτικός Οργανισμός «Πάπυρος».