Ο ξεσηκωμός των διανοουμένων στο έπος του ‘40 - Του Τάσου Κοντογιαννίδη

Λογοτέχνες, συγγραφείς, ηθοποιοί, πολιτικοί, πολέμησαν γενναία δίπλα στα Ελληνόπουλα και τον ηρωϊσμό τους μετέδιδαν οι απεσταλμένοι δημοσιογράφοι

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Οι πρώτοι που πληροφορήθηκαν την  κήρυξη του πολέμου, το ηρωϊκό εκείνο πρωϊνό της 28ης Οκτωβρίου 1940, μετά τον βασιλιά, τον στρατηγό Παπάγο και υπουργούς, ήταν μια εύθυμη συντροφιά καλλιτεχνών και δημοσιογράφων που το ξενυχτούσε σχεδόν κάθε βράδυ στο καφενείο «Κυβέλεια» στην αρχή της οδού Πανεπιστημίου της Αθήνας.

Μέσα σ’ εκείνο το καφενείο, όπου επικρατούσε το κέφι, βρίσκονταν  οι Βασίλης Λογοθετίδης, Αλέκος Σακελάριος, Χρήστος Γιαννακόπουλος, Ορέστης Μακρής, Κώστας Δούκας, Γιώργος Γαβριηλίδης, Κώστας Μανιατάκης, Αλέκος Λειβαδίτης κ.α.

Στις 4 το πρωί, μπαίνει,  όπως το συνήθιζε τέτοια ώρα όταν σχολούσε,  ο δημοσιογράφος της εφημερίδας  «Πρωία» Γιώργος Καράντζας και τους έφερνε τα νέα που θα διάβαζαν όταν θα κυκλοφορούσαν οι εφημερίδες. Αμίλητος, σοβαρός, κάθισε στη συντροφιά τους. «Τι έχουμε συνάδελφε;» τον ρώτησε ο Σακελάριος. Σήκωσε το κεφάλι του και είπε το συνταρακτικό νέο: «Έχουμε πόλεμο!»  Πόλεμο; Φώναξαν όλοι αναστατωμένοι. «Πριν από λίγη ώρα ο πρεσβευτής της Ιταλίας  Γκράτσι, έδωσε τελεσίγραφο στον  πρωθυπουργό που εκπνέει σε μια ώρα. Και ο Μεταξάς; Ρώτησαν όλοι αγωνιωδώς. «Τον πέταξε έξω με τις κλωτσιές…» Μπράβο!!! Φώναξαν όλοι μαζί.

Φωτο: Προσωπικότητες στον  πόλεμο  του 40, υπουργοι, δημοσιογράφοι, ηθοποιοί, τενόροι,  έχοντας στη μέση τον Λάμπρο Κωνσταντάρα

Αυτοί ηταν οι πρώτοι που μάθαιναν εκεί στο καφενείο για το αγέρωχο ΟΧΙ  που είπε ο Μεταξάς  για λογαριασμό των Ελλήνων, στην Ιταλική φασιστική πρόκληση. Μετά από μία ώρα, ακούγονται οι σειρήνες, το πρώτο κυβερνητικό ανακοινωθέν και  ακολουθεί ένα ατέλειωτο πανηγύρι! Χιλιάδες Αθηναίοι πλημμύρισαν τους δρόμους και τις πλατείες στο κέντρο της Αθήνας.

Τότε  πήγαν στο Μέτωπο να πολεμήσουν μαζί με τα στρατευμένα Ελληνόπουλα, οι διανοούμενοι της εποχής. όπως οι λογοτέχνες και συγγραφείς: Οδυσσέας Ελύτης (ανθυπολοχαγός), Γιώργος Θεοτοκάς (ζήτησε ρουσφέτι απ’ τον στρατηγό Γυαλίστρα να τον δεχτούν εθελοντή!) Ανδρέας Καραντώνης, Άγγελος Βλάχος, Άγγελος Τερζάκης, Γιάννης Μαγκλής,  Διονύσιος Ρώμας, ο βαρύτονος Ευάγγελος Μαγκλιβέρας, οι τενόροι Γ. Τουμπακάρης (έπεσε ηρωϊκά μαχόμενος),  Κώστας  Σάμιος, οι ζωγράφοι Σπύρος Βασιλείου και Γιάννης Τσαρούχης.

Φωτο: Οδυσσέας Ελύτης, στην πρώτη γραμμή! (στη μέση)

Ηθοποιοί στην πρώτη γραμμή: Λάμπρος Κωνσταντάρας (τραυματίσθηκε και όταν έγινε καλά, ζήτησε να πάει στην πρώτη γραμμή!)  Διονύσης Παπαγιανόπουλος (ανθυπολοχαγός),  Ντίνος Ηλιόπουλος (ασυρματιστής),  Παντελής Ζερβός (λοχίας),  Νίκος Σταυρίδης (τραυματιοφορέας), Λυκούργος Καλλέργης, Θάνος Κωτσόπουλος, Μάνος Κατράκης,  Στέλιος Βόκοβιτς,  Γκίκας Μπινιάρης,  Νάσος Χριστογιαννόπουλος, Φρίξος Θεοφανίδης, Στέφανος Πήλιος, όλοι στην πρώτη γραμμή! Δυο γενναίοι ηθοποιοί σκοτώθηκαν, Δήμος Αυγείας και Πάνος Παπακυριακόπουλος.

Φωτο: Ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, στην πρώτη γραμμή

Πολέμησαν και πολιτικοί: Παν. Κανελλόπουλος, εθελοντής δεκανέας  (εξέδιδε στο Μέτωπο την εφημερίδα  «Οχρίς»), Γεώργιος Ράλλης ανθυπίλαρχος, Κων. Μητσοτάκης ανθυπολοχαγός, Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος ανθυπολοχαγός, Ισαάκ Λαυρεντίδης υπολοχαγός, (τραυματίσθηκε στο ύψωμα 731), Χαρίλαος Φλωράκης, Γεώργιος  Καρτάλης.

Στο Μέτωπο και οι απεσταλμένοι των εφημερίδων, που  αντί  για τουφέκι κρατούσαν την πέννα! Τα χειρόγραφα τους έφταναν την επομένη στην Αθήνα,  με ειδικό ταχυδρομείο, αυτολογοκριμένα όπως επέβαλαν οι κανόνες του πολέμου:  Σπύρος Μελάς (Καθημερινή - Εστία),  Βάσος Τσιμπιδάρος, Ευστ. Θωμόπουλος, Γεώρ. Παπαγιώργος Π. Αγγελόπουλος (Ακρόπολις), Π. Παλαιολόγος, Γεώρ. Ρούσσος και Μιχ. Κυριακίδης (Ελεύθερον Βήμα), Γεώρ. Δρόσος, Θεοφ. Παπακωνσταντίνου,  Γεώρ. Ανδρουλιδάκης και Χρ. Μούζιος (Πρωία) Νίκ. Γιοκαρίνης (Αθηναϊκά Νέα), Αλ. Λιδωρίκης, Πάνος Καραβίας, Κων. Τριανταφυλλίδης, Αθ. Γεωργίου, Σάββας Κωνσταντόπουλος (Ασύρματος), Σπ. Μαντάνος (Τύπος), Θωμάς  Μαλαβέτας (Έθνος) Παντ. Καψής, Κων. Ουράνης (Ελληνικόν Μέλλον) Τίμος Μωραϊτίνης, Λουκής Ακρίτας (Εστία), Χρ. Κολιάτσος, Νίκ. Αναστασόπουλος, Τάκης Παπαγιαννόπουλος, Θεμ. Αμουτζόπουλος (Καθημερινή), Κων. Σκαλτσάς (Έθνος), Κων. Αθάνατος, Νίκ. Καπιτζόγλου Θ. Δογάνης (Βραδυνή). Ήταν επίσης οι Στράτης Μυριβήλης, Δημ. Δεβετζής, Σόλων Γρηγοριάδης και Σπ. Αυλωνίτης. Η μοναδική γυναίκα απεσταλμένη, ήταν η Αντέλα Μέρλιν, που την έστειλε ο Δημ. Λαμπράκης για τα Αθηναϊκά Νέα, κατόπιν παρακλήσεώς της. Στο Μέτωπο και οι φωτορεπόρτερ Τσακιράκης, Κουρμπέτης, Φλώρος, Πουλίδης, Μεγαλοοικονόμου,  στους οποίους οφείλονται  οι πολλές φωτογραφίες που δημοσιεύονται τέτοιες μέρες.

Φωτο: Δημοσιογράφοι, απεσταλμένοι των εφημερίδων, κάπου στο Μέτωπο…

Στα μετόπισθεν, όλα τα θέατρα, με την κήρυξη το πολέμου, προσαρμόζουν στο κλίμα της ημέρας τις επιθεωρήσεις τους, και ακούγονται  τραγούδια σε στίχους του Γιώργου Οικονομίδη και  του Μίμη Τραϊφόρου, όπως «το Κορόϊδο Μουσολίνι» που ξεσηκώνουν και δονούν τις ψυχές  των Ελλήνων με τη φωνή του σύγχρονου Τυρταίου, που ακούει στο όνομα Σοφία Βέμπο! Παρούσες και οι αδελφές Καλουτά. Σημαντική και η προσφορά των γελοιογράφων, όπως του Φωκίωνα Δημητριάδη, του Παυλίδη, του Μπέζου, του Καστανάκη,  του Γκέϊβελη, του Λυδάκη και του Στέλιου  Πολενάκη, με τα σπαρταριστά κινούμενα σχέδια.

Φωτο: Η Σοφία Βέμπο, ο σύγχρονος Τυρταίος