"Αγάπη παράνομη" - Κριτική Ελισσαίου Βγενόπουλου

- οι ψίθυροι της εξομολόγησης και ο θόρυβος της οπτικοποίησης 

Η νέα μίνι δραματική σειρά εποχής «Αγάπη παράνομη», σε σκηνοθεσία Νίκου Κουτελιδάκη και σενάριο Ελένης Ζιώγα, με πρωταγωνιστές τους Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και Νίκο Ψαρρά, προβλήθηκε στην ΕΡΤ1 και θα την βρίσκουμε πλέον στην πλατφόρμα του σταθμού. Σε έξι επεισόδια συνολικά ξετυλίγεται η ιστορία της σειράς, που βασίζεται στο ομότιτλο διήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη και παρουσιάζει μια ιστορία εγκληματικού πάθους.

Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης (Κέρκυρα, 1872-1923) έζησε μια ζωή αφιερωμένη στα γράμματα. Εξαιρετικά μορφωμένος, ανήκει στους λίγους Επτανήσιους λογοτέχνες που ασχολήθηκαν κυρίως με την πεζογραφία και περιστασιακά με την ποίηση, ενώ το πλούσιο μεταφραστικό του έργο εκτείνεται από την αρχαία ελληνική, λατινική και ινδική ως τη νεότερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Επηρεασμένος αρχικά από τον Νίτσε και τον αισθητισμό, στράφηκε κατόπιν στις σοσιαλιστικές ιδέες και έγραψε έργα κοινωνικού ρεαλισμού, που διακρίνονται για την οξεία παρατηρητικότητα, την πυκνότητα και ακρίβεια του λόγου, την ψυχογραφική δεινότητα και την περιγραφική δύναμη.

Το πεζογραφικό του έργο περιλαμβάνει διηγήματα (μερικά από τα καλύτερα του είδους στη νεοελληνική λογοτεχνία), τις νουβέλες: Η τιμή και το χρήμα (1914) και Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα (1920), και τα μυθιστορήματα Κατάδικος (1919) και Οι σκλάβοι στα δεσμά τους (1922). Τα έργα αυτά, που διαδραματίζονται στην Κέρκυρα, απεικονίζουν κοινωνικά προβλήματα της εποχής, δίνοντας στον συγγραφέα τους επάξια τον χαρακτηρισμό του εισηγητή της κοινωνιστικής πεζογραφίας.

Η "Αγάπη παράνομη" είναι μία ιστορία ερωτικού πάθους που διαδραματίζεται στο χωριό Δαφνύλα, κοντά στη Δασιά, λίγα χιλιόμετρα από την πόλη της Κέρκυρας, και όπως συμβαίνει συχνά, καταλήγει σε τραγωδία.

Μεγάλο κομμάτι της αφήγησης αποτελούν τα συναισθήματα και οι σκέψεις του κεντρικού ήρωα, ο οποίος από την τελετή κιόλας του γάμου και το γλέντι που ακολουθεί βασανίζεται από τους εσωτερικούς του δαίμονες που δεν τον αφήνουν ούτε στιγμή ήσυχο. Έρμαιο του πάθους του, χάνει την ηρεμία του, παλεύει με τον εαυτό του για να φερθεί λογικά και να μην ταράξει την αρμονία του κοινωνικού χώρου στον οποίο ανήκει, χωρίς να συνειδητοποιεί πως τα ένστικτα του ανθρώπου είναι ανεξέλεγκτα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

Η επαρχία του Θεοτόκη δεν ήταν τόπος φωτεινός, ειδυλλιακός με ανθρώπους ευτυχισμένους γεμάτους καλοσύνη και ευγένεια. Ήταν μια κλειστή, ασφυκτική και καθυστερημένη κοινωνία, η οποία ήταν εγκλωβισμένη σε τρομερά αδιέξοδα και αφόρητα κοινωνικά σχήματα με παράλογες και πνιγηρές ηθικές προκαταλήψεις. Η επαρχία που μας περιγράφει ο Θεοτόκης ασφυκτιούσε συνεχώς από το αίσθημα της ντροπής, είχε μάθει κάτω από την πίεση των αναγκών να λειτουργεί με γνώμονα  το συμφέρον και τη συναλλαγή, καταδυναστευόταν από το θεσμό της προίκας, το λαθρεμπόριο και το ρουσφέτι.

Η Καρυοφιλιά Καραμπέτη σημειώνει για το ρόλο της Διαμάντως την οποία υποδύεται «Στον αγώνα της είναι εντελώς μόνη, απέναντι σε μια κοινωνία (σ.σ.: στη Δαφνύλα Κέρκυρας, στις αρχές του 20ού αιώνα) πολύ κλειστή και πολύ αυστηρή. Μια πατριαρχική κοινωνία και έντονα θρησκευόμενη, μέσα στην οποία το να δημιουργηθεί ένα τέτοιο σκάνδαλο θα ήταν ένα στίγμα για όλη την οικογένεια. Η Διαμάντω προσπαθεί να επιτύχει όλα αυτά με πλάγιους τρόπους. Διότι κανένας δεν πρέπει να αντιληφθεί τίποτα. Και, προ παντός, μέσα στο ίδιο της το σπίτι ο ίδιος της ο γιός. Καθώς τότε θα έπρεπε να χυθεί αίμα ανάμεσα σε πατέρα και γιο και αυτό θα ήταν κάτι αδιανόητο. 

Στα σκηνικά και τα κοστούμια στην καινούργια μίνι σειρά της ΕΡΤ  έχει γίνει  προσεκτική δουλειά από την Κική Πίττα, ενώ και  ο Χρήστος Στυλιανού με τις μουσικές του φροντίζει να υπογραμμίσει  όλα όσα πρέπει, να επισημάνουμε το υπέροχο τραγούδι των τίτλων τέλους, το οποίο θα έπρεπε, κατά τη γνώμη μας, να παίζει σε όλα τα επεισόδια. Υπάρχει ένα θέμα με τη φωτογραφία καθώς τα εξωτερικά είναι όλα μέσα στο καταμεσήμερο και στα εσωτερικά λείπει η ατμόσφαιρα της επαρχίας της εποχής. Μέσα στην αντάρα των γυρισμάτων χάθηκαν και λίγο οι εποχές, γιατί δεν γίνεται το μάζεμα της ελιάς μέσα στο κατακαλόκαιρο και ενώ τα πάντα είναι καμένα γύρω από τον καύσωνα, ούτε το σκάψιμο του χωραφιού ενώ το χώμα είναι πέτρα από τη ζέστη και την ανυδρία.

Αυτά όμως είναι λεπτομέρειες καθώς το πιο αδύναμο σημείο της σειράς είναι η απουσία του συγγραφέα, επειδή από τους διαλόγους έχει αφαιρεθεί πλήρως η ντοπιολαλιά και κυρίως λείπουν οι υπέροχες περιγραφές του Θεοτόκη για τον τόπο, τον χρόνο, το κλίμα, την ατμόσφαιρα και τις υπέροχες λεπτομέρειες  όλων αυτών που διαδραματίζονται. Γιατί μπορεί να είναι σπουδαία ηθοποιός η Καρυοφιλλιά Καραμπέτη, εξαιρετικός ο Νίκος Ψαρράς στον βασικό ρόλο του πατέρα – αφέντη, φιλότιμες οι προσπάθειες όλων των συντελεστών, αλλά αυτά δεν αρκούν να μας δώσουν τη συγκίνηση που μας προσφέρει ο συγγραφέας με τη συνταρακτική του ιστορία, με την όμορφη γλώσσα του και τις θεσπέσιες περιγραφές του. Μήπως σε όλες αυτές τις μεταφορές τις κινηματογραφικές και τηλεοπτικές,  είναι απαραίτητος ο  αφηγητής; Ο οποίος θα έρχεται κάθε φορά και όχι μια φορά για κάποια δευτερόλεπτα στο τέλος, να μας τοποθετεί όμορφα στο χωροχρόνο του αφηγήματος και κυρίως να μας μεθάει με τη γλαφυρή  γλώσσα του, τη στέρεη δομή του, να μας ταξιδεύει στην ατμόσφαιρα της εποχής και να λειτουργεί αρμονικά και συμπληρωματικά με τις προσπάθειες των συντελεστών του τηλεοπτικού εγχειρήματος  να μας γοητεύσουν με το σπουδαίο έργο των μεγάλων μας λογοτεχνών;

«Όλα όσα έχω γράψει δεν είναι παρά αποσπάσματα από μια μεγάλη εξομολόγηση», έγραφε ο Βόλφγκανγκ Γκαίτε και όλα αυτά τα σπουδαία έργα της ελληνικής πεζογραφίας είναι βαθιές εξομολογήσεις που πρέπει να τις σεβόμαστε, να τις τιμούμε κι όταν φθάσει η ώρα να τις οπτικοποιήσουμε για την τηλεόραση ή για τον κινηματογράφο να βρούμε τρόπο να μην χαθεί ο λόγος, να μη χαθεί η γλώσσα, να μη χαθεί η ιερή εξομολόγηση των σπουδαίων συγγραφέων.