Τι Ιβάν, τι Στάλιν, τι Πούτιν - Του Αντώνη Κρούστη*

Ο Ιβάν Δ’ ο Τρομερός (1530 -1584) πήρε το προσωνύμιο αυτό από τον βίαιο τρόπο που άσκησε την εξουσία στο όνομα των λαϊκών συμφερόντων. Ως  Τσάρος της Ρωσίας  προσπάθησε να ανοίξει λιμάνι για την περίκλειστη τότε Ρωσία, στη Βαλτική. Οι πόλεμοι που διεξήγαγε με τους βόρειους λαούς (Σουηδούς, Δανούς, Πολωνούς, Λιθουανούς) τους χάνει πανηγυρικά, αναγκάζοντας τον να κτίσει την  πόλη - λιμάνι του Αρχαγγέλου στον Αρκτικό Ωκεανό.  Το λιμάνι όμως αυτό για 6 μήνες το χρόνο ήταν παγωμένο και δεν μπορούσε να εξυπηρετήσει τις εμπορικές ανάγκες της χώρας του. Έτσι η σκέψη για επανακατάκτηση της Βαλτικής δεν έσβησε ποτέ. Έσβησε όμως ο ίδιος το 1584.

Το όραμα του ολοκλήρωσε τον 18ο αιώνα ο Μέγας Πέτρος με τον Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο που επέκτεινε τη Ρωσία προς βορράν και δημιούργησε το λιμάνι της Αγ. Πετρούπολης. Λίγα χρόνια μετά η Μεγάλη Αικατερίνη θα επεκτείνει την Ρωσία προς τη Μαύρη Θάλασσα, αξιοποιώντας τα λιμάνια της Κριμαίας και δημιουργώντας νέα, όπως αυτό της Οδησσού.

Οι μπολσεβίκοι του Λένιν στις αρχές του 20ου αιώνα, εν  μέσω του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, με κάθε τρόπο καταδίκαζαν όλα εκείνα τα αποικιακά χαρακτηριστικά της Τσαρικής Ρωσίας που επεκτάθηκε καταπιέζοντας γειτονικούς λαούς και υποσχόμενοι το τέλος του πολέμου, ενέπνευσε έναν ολόκληρο κόσμο που τους ακολούθησε καταλαμβάνοντας την εξουσία με επανάσταση(;).

Η Ρωσία υπογράφει το σύμφωνο Μπρεστ-Λιτόφσκ  και παραχωρούν στους Γερμανούς όλα εκείνα τα εδάφη που είχαν κερδίσει ο Ιβάν ο Τρομερός και η Δυναστεία των Ρομανώφ . Η Γερμανία όμως χάνει τον πόλεμο και οι χώρες της Βαλτικής, όπως και η Ουκρανία ανεξαρτητοποιούνται.

Οι μπολσεβίκοι το 1922, μετά από ένα σκληρό εμφύλιο ξανακερδίζουν την Ουκρανία και την προσαρτούν εκ νέου. Από το 1924 και μετά, την Ρωσία την κυβερνά  ο Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι που αντιγράφει, προφανώς επειδή θαύμαζε, την άσκηση εξουσίας του Ιβάν Δ’ του Τρομερού και αποκτά το προσωνύμιο Ατσάλινος (ΣΤΑΛΙΝ). Τα αποικιακά χαρακτηριστικά όμως της Ρωσίας δεν εγκαταλείφτηκαν ούτε από τους μπολσεβίκους του Λένιν, ούτε από τους κομμουνιστές του Στάλιν.

Έτσι το 1939  λίγο πριν ξεκινήσει ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος, υπογράφεται το Γερμανοσοβιετικό σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ που δίνει το ελεύθερο για την προσάρτηση των Βαλτικών χωρών στη Ρωσία.  Για να ντοπάρει τα λαϊκά αισθήματα , ο Στάλιν, παραγγέλλει μια ταινία στον ρώσο σκηνοθέτη Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Αϊζενστάιν, με τίτλο «Ιβάν ο Τρομερός». (Η τέχνη στην υπηρεσία του κόμματος). Στην ταινία αυτή δεν επιχειρείται μόνο η ωραιοποίηση του Ιβάν, αλλά και τα μεγαλεπήβολα σχέδια της Ρωσίας για την επανάκτηση των εδαφών της Βαλτικής που όπως υποστήριζε (η ταινία) ανήκαν στη Ρωσία από την πρώιμη μεσαιωνική εποχή.

Εμφανίζεται ο Ιβάν ο Δ’ ο Τρομερός σε διάγγελμα του στο Ρωσικό λαό να αναφέρει ότι τα ποτάμια (Βόλγα, Ντβίνα, Βόλχοβ) που τροφοδοτούν την οικονομία της Ρωσίας ανήκουν σε μας αλλά όχι και οι εκβολές τους, που παράνομα ανήκουν σε λαούς της Βαλτικής. Εμείς απλά θα πάρουμε τα εδάφη που μας ανήκουν. Και αυτό που δεν κατάφερε ο Ιβάν τον 16ο αιώνα το κατάφερε ο Στάλιν τον 20ο αιώνα.  Μετά την κατάρρευση  της Σοβιετικής αυτοκρατορίας τα εδάφη αυτά τα ξανά-έχασε η Ρωσία όπως και τα εδάφη στη σημερινή Ουκρανία, αφού η μια χώρα μετά την άλλη ανεξαρτητοποιούνταν με δημοψηφίσματα.

Από ό,τι φαίνεται η ιστορία ξαναγυρίζει από την αρχή της και η Ρωσία θέλει να επανακτήσει , πάλι με την ίδια φρασεολογία περί εδαφών που ιστορικά της ανήκουν, αμφισβητώντας την ύπαρξη άλλων εθνών. Τι Ιβάν, τι Στάλιν, τι Πούτιν. Πέντε αιώνες η ίδια πολιτική.

Οι χώρες της Βαλτικής όμως, αυτή τη φορά, πρόλαβαν και εντάχτηκαν στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε., αντιθέτως με την Ουκρανία που δεν τα κατάφερε και τώρα βρίσκεται σε έναν αιματηρό πόλεμο πολεμώντας για την ανεξαρτησία και αυτοδιάθεσή της. Ας ευχηθούμε τα σχέδια του Τσάρου Πούτιν του Α’ να μην είναι τόσο μεγαλοϊδεατικα όσο του Ιβάν του Δ’ και επιθυμήσει να ξαναπάρει τις χώρες της Βαλτικής.

*Αντώνης Κρούστης - συγγραφέας