Ζαν-Λυκ Μελανσόν: Η νευρική δύναμη - Της Σώτης Τριανταφύλλου

Συνήθως, οι τροτσκιστές μιλάνε σαν ρομπότ – ο Μελανσόν όμως διαφέρει: είναι επινοητικός, έχει φαντασία, ρυθμό, επιθυμίες· είναι ο άνθρωπος που δεν κομπιάζει ποτέ

Ζαν-Λυκ Μελανσόν: Η εκλογική νίκη των Nupes, τα ερωτήματα γύρω από πρόγραμμά του, οι συμμαχίες.

Αν ο Φρανσουά Μιτεράν εμφανιζόταν ως η «ήρεμη δύναμη», ο Ζαν-Λυκ Μελανσόν είναι και φαίνεται ένας τροτσκιστής με πυρετικό πάθος. Αμφισβητεί όλους τους θεσμούς, ενθαρρύνει αδιακρίτως όλες τις εκδηλώσεις δρόμου, τρέφει μίσος για ό,τι ορίζει ως δεξιά. Έχει αποτύχει τρεις φορές να αναδειχτεί στη γαλλική προεδρία: σήμερα, στα εβδομήντα του χρόνια, συγκεντρώνει γύρω του τους καλύτερους εχθρούς του, τους επονομαζόμενους Nupes (Nouvelle Union populaire écologique et sociale) –μια συσπείρωση με κύριο κορμό την «Ανυπότακτη Γαλλία»– για να διεκδικήσει την πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση. Μεταξύ αυτών, είναι οι Σοσιαλιστές, στους οποίους γύρισε την πλάτη το 1999 –περασμένα ξεχασμένα!– και όλες οι παραλλαγές της άκρας αριστεράς, από τα υπολείμματα του 1968 μέχρι τους ισλαμο-αναρχικούς. Ο Μελανσόν είναι αποφασισμένος, όχι μόνο για την εκλογική νίκη των Nupes, αλλά και για τη μετατροπή των βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία –ο δεύτερος γύρος των οποίων θα γίνει την επόμενη Κυριακή– σε δημοψήφισμα για τον εαυτό του.

Το πρόγραμμα των Nupes είναι ελκυστικό για πολλούς Γάλλους: συνταξιοδότηση στην ηλικία των 60 (όχι στα 65, όπως προτείνει για τα περισσότερα επαγγέλματα ο Εμανουέλ Μακρόν), κατώτερος μισθός 1.500 ευρώ (αύξηση 300 ευρώ περίπου), οικολογικός ανασχεδιασμός της οικονομίας, προκήρυξη της Έκτης Δημοκρατίας με σοσιαλιστικό ορίζοντα. Στην εξωτερική πολιτική, το πράγμα μπερδεύεται αρκετά: ο Μελανσόν επιζητεί αποχώρηση της Γαλλίας από το ΝΑΤΟ, τα μασάει σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ερωτοτροπεί με τη Ρωσία, την Κίνα, τη Βενεζουέλα και τον Λούλα ντα Σίλβα της Βραζιλίας (αυτό το τελευταίο το βρίσκω λογικό) και εκδηλώνει έξαλλο αντιαμερικανισμό που, αν και δικαιολογημένος, μπορεί να οδηγήσει σε τερατώδεις αποφάσεις διεθνούς πολιτικής. (Συνήθως οδηγεί.)

Το πρόβλημα με τον Μελανσόν δεν είναι οι προθέσεις, είναι οι μέθοδοι: Πώς θα καταπολεμήσει τη φτώχεια του κατώτερου δεκατημορίου; Πώς θα σταματήσει τον πληθωρισμό (όπως υπόσχεται); Πώς θα λύσει το πρόβλημα της ενέργειας εφόσον οι οικολόγοι, με τους οποίους συνεργάζεται, τώρα διεκδικούν το κλείσιμο των πυρηνικών σταθμών; Πώς θα χρηματοδοτήσει τις συντάξεις 20 εκατομμυρίων Γάλλων; Πώς θα διατηρήσει τις επιχειρήσεις στη Γαλλία αν υπερφορολογήσει τους επιχειρηματίες; Πώς θα διασώσει το κοσμικό κράτος, αν υποχωρεί διαρκώς στις απαιτήσεις των ισλαμιστών; Υπενθυμίζω ότι έχει ηγηθεί διαδήλωσης εναντίον της υποτιθέμενης ισλαμοφοβίας κατά την οποία ακουγόταν «Αλλάχου Αχμπάρ, Αλλάχου Αχμπάρ!»: οι εικόνες έμοιαζαν με παραίσθηση, αλλά δεν ήταν παραίσθηση.

Τα ερωτήματα γύρω από το πρόγραμμά του παραμένουν αναπάντητα, αλλά ο Ζαν-Λυκ Μελανσόν έχει τέτοιο ταλέντο ρήτορα με το οποίο μπορεί να σε πείσει ότι τα γουρούνια έχουν φτερά. Συνήθως, οι τροτσκιστές μιλάνε σαν ρομπότ· το λεξιλόγιό τους είναι φτωχό και στερεοτυπικό – ο Μελανσόν όμως διαφέρει: είναι επινοητικός, έχει φαντασία, ρυθμό, επιθυμίες· δεν κομπιάζει ποτέ. Λίγοι πολιτικοί είναι τόσο χαρισματικοί στο προεκλογικό μπαλκόνι. Αναρωτιέμαι πώς συμβάδισε τόσα χρόνια με τα τροτσκιστικά μοτεράκια που επαναλαμβάνουν συνθήματα κενά περιεχομένου («Κάτω το κεφάλαιο!» «Εμπρός για τη διαρκή επανάσταση!») και υπακούουν σε μια άκαμπτη ιεραρχία που τους προστατεύει από τον μεγάλο, κακό κόσμο. Δεν μπορώ να φανταστώ τον Μελανσόν να συμμορφώνεται σε «ανωτέρους»: η «Ανυπότακτη Γαλλία» είναι δομημένη γύρω από τον ίδιο· ο Μελανσόν υπνωτίζει, επιπλήττει, τιμωρεί· δεν έχει συντρόφους, έχει οπαδούς και groupies. Το περιβάλλον του μοιάζει με τους ομηρικούς Μυρμιδόνες.

Το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το ΚΚ, οι Πράσινοι –μαζί με τις νευρωτικές οικο-φεμινίστριες σαν τη Σαντρίν Ρουσό, που δηλητηρίασε την υποψηφιότητα του Γιανίκ Ζαντό στις προεδρικές– καθώς και όλα τα μέσα ενημέρωσης της Αριστεράς έχουν συσπειρωθεί γύρω από τον Μελανσόν για τον καλό σκοπό. Φαίνεται αναπόφευκτο: η ιδεολογική συγγένεια αυτών των δυνάμεων είναι ισχυρότερη από όσα τις χωρίζουν. Το πρόβλημα που εντοπίζω είναι ότι, για να επιτύχουν πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση και κυβερνητική συγκατοίκηση με τον Εμανουέλ Μακρόν, κάνουν ολέθριους συμβιβασμούς που θα τους χαρακτήριζα «λαϊκιστικούς» αν ο όρος δεν είχε υπερχρησιμοποιηθεί. Καλοπιάνουν μάζες όπως τη μουσουλμανική μειονότητα, τα περισσότερα μέλη της οποίας δεν έχουν καμία σχέση με τον σοσιαλισμό, ενώ ο ίδιος ο Μελανσόν, για να διευρύνει την εκλογική του βάση, έχει ασπαστεί, εκών άκων, τις μπουρδολογίες της πολιτικής ορθότητας. Ως άτομο, περιφρονεί τις θρησκείες, την cancel culture και ό,τι εισάγεται από τις ΗΠΑ. Αλλά κάνει πράγματα που δεν περιμέναμε να δούμε: επισκέπτεται μουσουλμανικά τεμένη, ζητάει να θεσπιστεί η δωρεάν διανομή σερβιετών και ταμπόν στις γυναίκες, κανακεύει την αληταρία των παρισινών προαστίων. Πιστεύει ότι οι 600.000 ψήφοι που του έλειπαν για να αναδειχθεί πρόεδρος πρέπει να ανασυρθούν από τις φυλακές, τα τζαμιά, τις «κοινότητες» των αμφισεξουαλικών, από εκείνο εκείνο το κομμάτι της νεολαίας που ανησυχεί για τα βάσανα των αγελάδων κι από το νεανικό κοινό του TikTok. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν τον ενδιαφέρει πραγματικά.

Ο Μελανσόν ερμηνεύει τον κόσμο με οικονομικά κριτήρια· τον ελκύουν η Ανατολή και ο Τρίτος Κόσμος· μισεί τους πλούσιους· περιφρονεί τη «χάρτινη διανόηση» – είναι, με τον τρόπο του, σεχταριστής. Αυτό που του προσάπτω εδώ δεν είναι η ιδεολογία του, αλλά η υποκρισία του: όχι η υποκρισία στη ζωή του· δεν είναι άνθρωπος της πολυτέλειας, ούτε έχει αποκομίσει προσωπικά οικονομικά οφέλη από την πολιτική. Αναφέρομαι στην ιδεολογική του ασυνέπεια, στο ότι για να αποσπάσει ψήφους αφήνεται να παρασυρθεί από το Zeitgeist. Καθώς πρόκειται για παραδοσιακό κομμουνιστή και εθνικιστή, ο Μελανσόν θαυμάζει την Οκτωβριανή Επανάσταση και την Τρομοκρατία του Ροβεσπιέρου: δεν δίνει δεκάρα για την εσωκομματική δημοκρατία και τη διαφάνεια, ενώ δίνει εντύπωση control freak, που κατατρύχεται από τις συνηθισμένες παρανοειδείς ιδέες των κομμουνιστών («όλοι με επιβουλεύονται»). O Mελανσόν πιστεύει στην αξία της συνωμοτικότητας και των παρασκηνιακών ελιγμών· στόχος του είναι να γίνει πεφωτισμένος δικτάτορας. Και παρ’ όλα αυτά, δεν είναι αριστερός ελληνικού επιπέδου: έχει μόρφωση –αν και γαλλοκεντρική: στερείται εμβέλειας και κοσμοπολιτισμού– και δεν κάνει ορθογραφικά λάθη· όταν μιλάει για τη γαλλική λογοτεχνία το πρόσωπό του φωτίζεται.

Όπως όλοι, ο Μελανσόν έχει τις καλές και τις κακές του μέρες. Το βράδυ του πρώτου γύρου των βουλευτικών εκλογών φαινόταν πολύ κουρασμένος: νομίζω πως τις κακές μέρες είναι έτοιμος να τα βροντήξει όλα και να αποσυρθεί στην Μπεζανσόν. Τον φαντάζομαι σαν τον ερωτευμένο σ’ εκείνο το αρχαίο κινέζικο παραμύθι: ήταν ένας άνθρωπος που η εκλεκτή της καρδιάς του τού υποσχέθηκε ότι θα γίνει δική του αν την περιμένει εκατό μέρες κάτω από το παράθυρό της. Ο άνθρωπος πήγαινε κάθε μέρα κάτω από το παράθυρό της και την περίμενε καθισμένος σ’ ένα καρεκλάκι. Αλλά την ενενηκοστή ένατη μέρα πήρε το καρεκλάκι του και έφυγε.

Athens Voice