44 Ευρωπαίοι ηγέτες συγκεντρώνονται στην Πράγα - Τι θα μπορούσε να πάει στραβά;

Bloomberg Opinion

Του Andreas Kluth

Οι Ευρωπαίοι είναι συνηθισμένοι στο είδος των συνόδων κορυφής στυλ "μπαρόκ", όπως εκείνη η οποία θα πραγματοποιηθεί αυτή την εβδομάδα στην Πράγα, μέσα στους χώρους του κάστρου απ’ όπου ξεκίνησε ο Τριακονταετής Πόλεμος.

Σαράντα τέσσερις εθνικοί ηγέτες - συμπεριλαμβανομένων μεταξύ τους φίλων, εχθρών και παραδοσιακών αντιπάλων - θα κάνουν την εμφάνισή τους στην εναρκτήρια συνεδρίαση της λεγόμενης Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας.

 Το σε τι ακριβώς θα εξελιχθεί αυτός ο θεσμός μένει να φανεί. Η ιδέα ωστόσο είναι να υπενθυμίσει στους περισσότερους Ευρωπαίους (η Ρωσία και η Λευκορωσία δεν έχουν προσκληθεί) ότι μοιράζονται κάτι υψηλότερο και βαθύτερο από μια κοινή γεωγραφική θέση - δηλαδή κοινά ιδανικά και κοινή μοίρα.

 Αυτό τουλάχιστον είναι σε κάθε περίπτωση το όραμα. Συνελήφθη, όπως τείνει να συμβαίνει με όλες τις μεγαλεπίβολες εμπνεύσεις, από τον Εμανουέλ Μακρόν, πρόεδρο της Γαλλίας. Ο τελευταίος κατέληξε σε αυτήν με την πεποίθηση ότι όλες οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές δομές είναι εξαιρετικά "ελαττωματικές" ώστε να βοηθήσουν μια ήπειρο η οποία σπαράσσεται από πόλεμο, συνοριακές διαφορές και διάφορες κρίσεις στα πεδία της ενέργειας, της μετανάστευσης και της οικονομίας.

Δυσλειτουργία

Σε αυτή του την εκτίμηση, ο Μακρόν έχει δίκιο. Και μόνον η κατάρτιση μιας λίστας με όλους τους υπόλοιπους ευρωπαϊκους οργανισμούς δημιουργεί ίλιγγο. Ξεκινά από κλαμπ όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης (καμία σχέση με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των ηγετών των χωρών-μελών της ΕΕ) και τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη - ΟΑΣΕ (ο οποίος περιλαμβάνει ακόμη και μη ευρωπαϊκές χώρες και τη Ρωσία, τον μεγαλύτερο πολεμοχαρή παράγοντα της ηπείρου).

Στην κορυφή όλων, υπάρχει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Προοριζόμενη να είναι το μεγαλύτερο ειρηνικό πρότζεκτ στην ιστορία, θεωρητικά υποτίθεται ότι θα ενσωματώσει σταδιακά τα κράτη-μέλη της - επί του παρόντος 27 - σε κάτι σαν τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης.

Δεν χρειάζεται τον Μακρόν για να συνειδητοποιήσει κανείς ότι καμία από αυτές τις συσπειρώσεις δεν είναι αρκετά ευέλικτη ή ισχυρή προκειμένου να λύσει τα μεγαλύτερα προβλήματα της Ευρώπης. Η ΕΕ, για παράδειγμα, είναι τόσο πολύπλοκη θεσμικά που είναι δύσκολο να μετρήσει κανείς πόσους προέδρους έχει (πιθανώς περίπου 10). Σε τομείς πολιτικής όπως το εμπόριο μπορεί να αποτελεί υπερδύναμη, ωστόσο στους περισσότερους άλλους - κυρίως στην άμυνα - είναι νάνος.

Τα σχεδιαστικά της ελαττώματα είναι άπειρα. Η ΕΕ δεν μπορεί να εκδιώξει μέλη που αποκλίνουν στρατηγικά από τις αρχές της (γεια σου Ουγγαρία!), ενώ είναι δυσκίνητη όταν μια χώρα θέλει να αποχωρήσει οικειοθελώς (αντίο, Βρετανοί!). Σε πολλά σημαντικά ζητήματα, κάθε αποκλίνον μέλος μπορεί να ασκεί βέτο σε όλες τις αποφάσεις. Σε άλλα πεδία, οι συνθήκες της ΕΕ είναι μάλλον διφορούμενες - περιέχουν, για παράδειγμα, μια ρήτρα αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής στην οποία κανείς δεν βασίζεται πραγματικά, γι' αυτό και όλα τα κράτη της ΕΕ πλην έξι είναι επίσης και μέλη του ΝΑΤΟ.

Οι εκτός ΕΕ

Ένα άλλο μειονέκτημα της ΕΕ είναι ότι δεν περιλαμβάνει πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η Τουρκία κατέστη επίσημα υποψήφια προς ένταξη στο μπλοκ χώρα το 1999. Έχει χάσει κάθε ελπίδα να ενταχθεί εδώ και πολύ καιρό και μπορεί να μην σταματήσει ποτέ να κάνει "μούτρα" για το ζήτημα. Αρκετές βαλκανικές χώρες φοβούνται ότι προορίζονται για το ίδιο μοτίβο. Το χειρότερο, από την δική τους οπτική, είναι ότι η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία - τις οποίες η ΕΕ επιθυμεί να υποστηρίξει έναντι των απειλών από τη Ρωσία - μπορεί να προσπεράσουν τα Βαλκάνια στην ουρά.

Ο Μακρόν προφανώς ελπίζει ότι η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα κάποτε θα τα καταφέρνει καλύτερα. Ξεκινώντας ως θεσμός "soft law", θα μπορούσε να ωριμάσει σε ένα κλαμπ στο οποίο μέλη θα μπορούν να εισέλθουν, αλλά και να αποχωρούν, όχι όμως να εμποδίζουν τη λειτουργία του ή να το υπονομεύουν. Θα μπορούσε επίσης να προσφέρει μια πανηπειρωτική σκηνή για Βρετανούς, Τούρκους, Ελβετούς, Αλβανούς, Γεωργιανούς και όλους εκείνους οι οποίοι δεν μπορούν ή δεν πρόκειται να ενταχθούν στην ΕΕ. Έχει ήδη αποφασιστεί ότι η επόμενη σύνοδος της Κοινότητας να πραγματοποιηθεί στη Μολδαβία.

Όσο καλές φυσικά κι αν είναι οι προθέσεις του Μακρόν, η Ευρώπη δεν θα πάψει να είναι Ευρώπη μόνο και μόνο επειδή αποκτά ακόμη έναν θεσμό. Μια χώρα η οποία εκπροσωπείται στην Πράγα, η Ουκρανία, αγωνίζεται για την ίδια της την ύπαρξη ενάντια σε έναν Ευρωπαίο εισβολέα. Δύο άλλες, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, βρίσκονταν σε πόλεμο μεταξύ τους μόλις τον περασμένο μήνα. Άλλες δύο, η Τουρκία και η Ελλάδα, θα μπορούσαν να βρεθούν στην ίδια κατάσταση ανά πάσα στιγμή, με μια τρίτη, την Κύπρο, πιθανώς σφηνωμένη ανάμεσά τους. Οι Βορειομακεδόνες, οι Αλβανοί, οι Βόσνιοι και άλλοι Βαλκάνιοι υποψιάζονται ότι η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα είναι απλώς το παρηγορητικό βραβείο του Μακρόν, επειδή κανείς δεν σκοπεύει να τους αφήσει να εισέλθουν στην ΕΕ. Οι καλεσμένοι από τη Σερβία, εξάλλου, αρνούνται ότι οι καλεσμένοι από το Κόσοβο εκπροσωπούν πραγματικά μια χώρα.

Οπτική

Λοιπόν, ναι, θα ήταν εύκολο να κοροϊδέψουμε αυτό το ηπειρωτικό συμπόσιο, τη μεγαλομανία του Μακρόν να προτείνει συνεχώς νέα τέρατα γραφειοκρατίας και τους Ευρωπαίους οι οποίοι είναι τόσο διχασμένοι όσο ήταν πάντα. Υπερβολικά εύκολο, μάλιστα.

Μια πιο ανοικτή και αισιόδοξη οπτική, ωστόσο, είναι ότι ο Μακρόν και άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες αρνούνται - ακόμα και σε μια εποχή που ένας Ευρωπαίος, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν, απειλεί άλλους με πυρηνικό πόλεμο - να τερματίσουν το όνειρό τους για ηπειρωτική ειρήνη, ασφάλεια και αρμονία.

Η σύνοδος αυτής της εβδομάδας δεν θα είναι μια νέα Ειρήνη της Βεστφαλίας ή ένα νέο Κογκρέσο της Βιέννης. Δεν θα λύσει τα προβλήματα της ηπείρου, δεν θα ενώσει τους εχθρούς, ούτε θα ειρηνεύσει τους πολεμοχαρείς. Αξίζει ωστόσο προσοχή και υποστήριξη.

Σε εποχές όπως η δική μας, το να συγκεντρώνεται κανείς και να συζητά ειρηνικά είναι πολύ καλύτερο από το να μην συζητά καθόλου.

Capital.gr