Ολίγα (ελάχιστα) περί Παιδείας - Του Γιάννη Γκλάβατου

 «   Κατά την νέαν άποψη παιδεία αληθινή φαίνεται να είναι άλλη: η ανατροφή που κατευθύνει τον άνθρωπο από τα παιδικά του χρόνια προς την αρετή, η αγωγή η οποία του εμβάλλει την επιθυμία να γίνει τέλειος πολίτης, γνωρίζων να άρχει και να άρχεται σύμφωνα με το δίκαιον. Αυτήν την αγωγή, μου φαίνεται, να ξεχωρίζει η νέα στροφή του διαλόγου μας και εις αυτήν μόνον δέχεται να δώσει το όνομα της παιδείας. Κάθε άλλη αγωγή, αποβλέπουσα, εις την απόκτησιν είτε χρημάτων είτε ισχύος, τινός είτε και άλλων γνώσεων χωρίς φρόνισιν και χωρίς δικαιοσύνην, είναι και βάναυσος και ανελευθεύρα και εντελώς ανάξια του ονόματος της παιδείας». 

 Πλάτωνος «Νόμοι».

   Και η απαρχή μια σχολικής χρονιάς, έγινε και φέτος. Ο «εκπαιδευτικός» Σεπτέμβριος τελείωσε. Ήδη ευρισκόμεθα στον Οκτώβριο.

Χιλιάδες μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές επέστρεψαν-άλλοι εισήλθαν για πρώτη φορά-  στις αίθουσές τους…

   Ευχές επί ευχών, ομιλίες, προτροπές, ακριτομυθίες, επί τη ευκαιρία εξαγγελίες μεγαλόπνοων έργων δια τα της παιδείας, οι οποίες συνοδεύονται κατά κατά το σύνηθες, από φραστικά πυροτεχνήματα «και ο χορός καλά κρατεί»,  με τους ιθύνοντες και « επαΐοντες» νυν και πρώην, να καμαρώνουν ως σκέπαρνον αθιγγάνου…

   Οι νέοι φοιτητές, ήδη εδώ και κάποιο χρονικό διάστημα , έχουν αναχωρήσει δια τις έδρες των σχολών τους. Και η βουβή πίκρα, η μελαγχολία, το αναπάντητο  μη εξηγήσιμο και δικαιολογήσιμο «γιατί» των περσινών αποφοίτων λυκείων – μέρος των οποίων η βαθμολογία επί του σχολείου τους κυμάνθηκε σε υψηλότατα επίπεδα- ,οι οποίοι δεν κέρδισαν την πολυπόθητη θέση στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, που ας λησμονούμε είναι οι πλείονες, δεν μπορεί να ιαθεί. 

  Κατά τα άλλα έντυπα, ραδιοτηλεοπτικά  και ηλεκτρονικά ΜΜΕ, βρίθουν από διαφημίσεις δελεαστικότατες εργαστηρίων ελευθέρων σπουδών, των γνωστών εκπαιδευτηρίων με το όνομα «college», που υπόσχονται τα πάντα -ή σχεδόν τα πάντα- έναντι αδρών διδάκτρων.

(Σ.σ. Αυτό σαφώς δεν σημαίνει ότι εντός αυτών δεν μεταδίδεται και παράγεται γνώση, σε πολλές περιπτώσεις με ορθή διοίκηση και άριστη οργάνωση. Εξάλλου ας μην ξεχνούμε την βαρύτατη νόσο της δωρεάν δημόσιας παιδείας και τις σφοδρές αντιδράσεις μερίδας των εκπαιδευτικών  αυτής, επί της αξιολόγησης. Βέβαια σε αυτό το σημείο δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε την υποθετική(!) περίπτωση στην οποία δυνητικά μπορούμε να έχουμε ένα δημόσιο δάσκαλο, καθηγητή κτλ που  ίσως διενεργεί - με αμοιβή και παρανόμως- το απόγευμα ιδιαίτερα μαθήματα σε μαθητή- μαθήτρια της τάξης του. Ευνόητο είναι ότι σε αυτή την υποθετική-!- περίπτωση , η πρωινή εργασία βρίσκεται σε αντιδιαστολή με την απογευματινή επιχείρηση…).

   Και για να επιστρέψουμε στα «college»: Ναι οι διαφημίσεις αυτών στα ΜΜΕ, ωθούν το marketing  και την λεγομένη ψυχολογία της διαφήμισης στις πιο δημιουργικές στιγμές  της φαντασίας αυτών…

  Αυτές οι διαφημίσεις απευθύνονται στους πλείονες, σε εκείνους  οι οποίοι παραμένουν «προ των πυλών» των ΑΕΙ και δεν μπορούν, για κάποιος λόγους, να οδεύσουν προς σχολές του εξωτερικού. Από εκεί θα συλλέξουν την πελατεία τους και θα γεμίσουν τα ταμεία τους…

 Και μοιάζει βέβαιο πως αυτού του είδους οι επιχειρήσεις, ειδικά στην χώρα μας, παρουσιάζουν σημαντικά, σημαντικότατα κέρδη. Παρενδύονται και πολλαπλασιάζονται εν ριπή.

   Και ο Ελληνικός λαός; Ο Ελληνικός λαός να ασχολείται μετά μανίας με ΣΤΟΙΧΗΜΑ, ΛΟΤΤΟ, και παρεμφερή -ψηφιακά και μη- τυχερά παίγνια, σειρές της τηλοψίας,  ενώ ακόμη και τώρα, διαρκούσης της κρίσης αλλά και των όσων η πανδημία έφερε, σε κάποια «μπουζοκομάγαζα», «κέντρα διασκέδασης» με άλλη ορολογία,  κατηγορίας κάτω του μηδενός(δεν ομιλούμε εδώ για τα γνήσια λαϊκά καταστήματα) τις μεταμεσονύκτιες ώρες θραύονται ικανές ποσότητες ένυδρου θειικού ασβεστίου (ομιλούμε για τα γνωστά γύψινα πιάτα για σπάσιμο) ρέουν εν αφθονία οι ίδιες ποσότητες μαϊμουδίστικων αλκοολούχων ποτών και εκφωνούνται από τα χείλη  "λαϊκών βάρδων", «καλλιτεχνών»,  εν μέσω δυνατής μουσικής «παραμορφωμένης» από το φτηνιάρικο ηχοσύστημα, στίχοι που αν δεν ήταν γελοίοι , ίσως να ήταν αστείοι.

 Βέβαια δεν λείπουν, από ότι ακούμε και διαβάζουμε, και τα “happenings” : πχ  η με τα ελάχιστα ενδεδυμένη (λέτε να είναι Σπαρτιάτισσα φαινομηρίδα;) «καλλιτέχνης» να βγάζει- επί της πίστας-  το κάτω εσώρουχό της και να το εκσφενδονίζει προς τους ευχαριστημένους θαμώνες, οι οποίοι τελούντες εν ευθυμία την επευφημούν…

 Ο «πολιτισμός σε όλο του το μεγαλείο και η «ψυχαγωγία» να  ίπταται σε αιθέρια επίπεδα! 

   Υπέροχα! Ας μην ξεχνούμε και την νέα μέθοδο την ηλεκτρονικών πλειστηριασμών! Ιδού και η πρωτοπορία στις νέες τεχνολογίες!

  Βέβαια οι ίδιες τεχνολογίες δεν προσφέρουν (όπως διαβάζουμε σχεδόν καθημερινά)τόσο άρτια και ταχυτάτη διεκπεραίωση σε άλλες περιπτώσεις: Λχ  στον αποτελεσματικό  και χρονικά ορθό προγραμματισμό, ώστε να υλοποιηθεί η έγκαιρη μετάβαση σε ένα πανεπιστημιακό δημόσιο νοσοκομείο, δια την πραγματοποίηση μιας αναγκαίας και σχετικά επείγουσας εγχείρησης…

   Και ας επιστρέψουμε στα της παιδείας όσο και της εκπαίδευσης:  Η αλήθεια είναι πώς τα της παιδείας σοβαρά προβλήματα έχουν   επισημανθεί από πολύ παλιά: «Η μαύρη αλήθεια λοιπόν είναι τούτη:  Στην Ελλάδα σήμερα δεν υπάρχει  εκπαίδευση. Το φωνάζουμε απελπισμένα όσοι αγαπούν το σχολείο το επανέλαβαν χίλιες φορές ερασιτεχνικά στις εφημερίδες οι δημοσιογράφοι το μουρμουρίζουν κουνώντας θλιβερά το κεφάλι ή άνθρωποι της περασμένης της περασμένης γενιάς…». Άξιο προσοχής είναι το γεγονός ότι τα παραπάνω εγράφησαν για τα τεκταινόμενα στο χώρο της εκπαίδευσης τη δεκαετία του 1920.

    Παρ’ όλα ταύτα πολλοί συνεχίζουν τον ύπνο- ή μάλλον λήθαργο- του δικαίου.  Γιατί όμως: Ίσως..  ίσως διότι: «Δεν  υπάρχουν πια η ειδικοί και άσχετοι, καθηγητές και μαθητές, σοφοί και αγράμματοι.  Όλοι έχουν γνώμη και όλων έχει την ίδια βαρύτητα. Σε λίγο το κράτος θα μοιράζει σε όλους πτυχία δωρεάν επί η ενηλικιώσει. Δεν έχουν όλοι δικαίωμα σε ένα πτυχίο;».

    Στη σημερινή Ελλάδα έχει σταματήσει εντελώς κάθε κίνηση για το καλύτερο διότι δεν αναγνωρίζεται τίποτε σαν καλύτερο.  Ο μέσος όρος έχει αναγορευτεί,  ύψιστο αγαθό. Η μετριότης  είναι στόχους του εαυτού της.  Αυτό βέβαια ικανοποιεί απόλυτα την πλειοψηφία-  που νιώθει ξαλαφρωμένη από τις απαιτήσεις για δουλειά, για μάθηση, για πρόοδο, που επίσης νιώθει άνετα και σίγουρη- μία και αυτή είναι το μέτρο των πάντων». 

Εύστοχες οι  παρατηρήσεις του κ. Δήμου όπως και αυτή του Νίκου Πολίτη, η οποία έχει ως εξής: « Σε ποια κατάντια έχει φτάσει ο τόπος εθνική, πολιτική, οικονομική, πνευματική κτλ ξέρουν ως και τα αρτιγέννητα. Ακόμη και τα εφταμηνίτικα» . 

 Τα συμπεράσματα δικά σας…

    Αλλά ας σκεφτούμε  για λίγο και τους σημερινούς μαρμαίροντες  από χαρά, τους αυριανούς επιστήμονες,  αυτούς οι οποίοι κέρδισαν ένα έδρανο στο αμφιθέατρο κάποιας ανώτερης ή ανώτατης σχολής. Τους επιτυχόντες,  τους νεοεισαχθέντες. Οπωσδήποτε και χωρίς καμία αμφιβολία τους αξίζουν έπαινοι. Διέθεσαν και θα διαθέσουν κόπο χρόνο και χρήμα. Μετά όμως μετά την αποφοίτηση  τους, τι πρόκειται να γίνει;

 Ας πάρουμε για παράδειγμα το τόσο ουσιώδες, ευαίσθητο, απαραίτητο και καίριο λειτούργημά του εκπαιδευτικού. Με βάση τα σημερινά δεδομένα τα οποία μάλλον προς το χειρότερο(Σ.σ. Υπάρχει και χειρότερο;) θα αλλάξουν, ο  εκπαιδευτικός δεν θα διοριστεί ποτέ. Πρέπει να  δώσει «εξετάσεις» στο ΑΣΕΠ (τόσα χρόνια στο λύκειο και στο πανεπιστήμιο τι έκανε;).

 Εκεί μπορεί να επιτύχει ως «διοριστέος", αλλά αυτό δεν σημαίνει πως θα διορισθεί. Πιθανώς πρέπει να καταστεί   οσφυοκάμπτης[= (ο) {οσφυοκαμπτών} = ο δουλοπρεπής Ετυμολογία < οσφύς, -ύος + -κάμπτης < κάμπτω: αναφέρεται για ανθρώπους, δουλοπρεπείς και αναξιοπρεπείς)] στα πολιτικά γραφεία,  κτλ κτλ. 

Το ερώτημα  το  οποίο προκύπτει είναι, πως θα μπορέσει να δικαιολογηθεί  ή έστω να διασκεδάσει τις εντυπώσεις η επίσημη πολιτεία;

    Ποιες είναι οι ρήσεις οι οποίες θα εκπορευθούν  από τα χείλη επισήμων  για αυτό το ανοσιούργημα που πράττει εις βάρος εις βάρος των παιδιών της;

    Και είναι ανοσιούργημα ,όσο υπερβολικός  ίσως αν φαίνεται ο όρος. Και μάλιστα ιδιάζον απεχθές , διότι όταν η πολιτεία νουθετεί και εκπαιδεύει τους νέους της,  διδάσκοντας τους ότι ένα από τα κυριότερα μελήματα τους, -αν όχι το κυριότερο όλων- είναι η πρόοδος στα σχολικά τους μαθήματα και καθήκοντα, τι μπορεί να λεχθεί μετά την αποφοίτηση τους από μία ανώτερη η ανώτατη σχολή;

 Όταν η ίδια τους εξασφαλίζει ένα πτυχίο ανεργίας, ενώ λίγα χρόνια πριν τους θεωρούσε άριστους;

 Και ακόμη αν αυτή είναι η μοίρα των αρίστων, ποια θα είναι αυτή των πιο κάτω στην κλίμακα;

 Και… με ποιο δικαίωμα η πολιτεία κατασπαράζει,  καταβροχθίζει, συνθλίβει και ισοπεδώνει τα όνειρα και την ικμάδα χιλιάδων νέων επιστημόνων, οι οποίοι κουράζονται και κουράστηκαν σωματικά, πνευματικά και οικονομικά για να εισαχθούν ή  να αποφοιτήσουν ή και να συνεχίσουν περαιτέρω σπουδές σε μεταπτυχιακό επίπεδο ή σε επίπεδο διατριβής;

    «Αργία μήτηρ πάσης κακίας»  είναι ένα από τα ρηθέντα των  προγόνων μας, όπου με τη λέξη «αργία»  εννοούσαν αυτό που εμείς λέμε σήμερα «ανεργία».

 Προσέρχονται στην αύξηση του ποσοστού της ανεργίας ειδικά στους νέους, πρέπει να ανησυχήσουμε και να δράσουμε και μάλιστα σοβαρά. Διότι όταν ο νέος άνθρωπος επί μακρόν και επί ματαίω αναζητεί εργασία, γεγονός είναι ότι δεν μπορεί να ενταχθεί ως  παραγωγικό και υγιές μέλος σε μία κοινωνία και δη στην ελληνική.  

Και αφού τα περιθώρια στενεύουν το «περιθώριο» είναι κοντά και εγκυμονεί πολλά και άσχημα τόσο σε ατομικό- προσωπικό επίπεδο όσο και σε συλλογικό- κοινωνικό, μεσομακροπρόθεσμα.

    Εδώ ίσως θα έπρεπε να υπογραμμιστεί η πραγματικότητα η οποία ορίζει πως  σε μία οργανωμένη κοινωνία,  άκρως επικίνδυνες και ολέθριες  πολλές φορές, είναι οι διαβρώσεις  που εκκινούν  από τα μέρη προς το όλον και ας έχει το όλον τις κύριες και περισσότερες ευθύνες.

    Ποιο άραγε θα είναι το μέλλον αυτής της χώρας όταν αυτό το μέλλον καθορίζεται και διαγράφεται από την ανέλιξη και την πρόοδο του τρόπου σκέψης των νέων, αλλά και του εν γένει πολιτικού και πολιτιστικού τους status όσο και της κοινωνικής συνειδήσεως τους, μετά τα διαρκή και συχνά φληναφήματα στο χώρο της παιδείας;

    Είτε το θέλουμε είτε όχι όταν δεν υπάρχει σωστά οργανωμένο και δομικά άρτιο σύστημα εκπαίδευσης, δεν υπάρχει και μέλλον, τουλάχιστον απώτερο. Πόσο μάλλον όταν δεν ενδιαφερόμαστε καν να το δημιουργήσουμε…

    Περί παιδείας και εκπαίδευσης πανεπιστημιακοί δάσκαλοι έχουν μιλήσει ουκ ολίγες φορές στο παρελθόν. Ιδού μερικές γνώμες  τινών εξ αυτών: «Στον τόπο μας η φιλοσοφία της παιδείας και εκπαιδευτική πολιτική όχι μόνο δεν συνεργάζονται όπως θα έπρεπε, αλλά μήτε καν συναντιούνται». 

 «Η δημόσια εκπαίδευση μας(εκ γενετής στραβή και κουτσή, εκ φύσεως ναζιάρα) επιμένει χρόνια τώρα στην αναπηρία της. Οι πλαστικές εγχειρήσεις που της έγιναν στο σχετικό πρόσφατο παρελθόν, εν ονόματι του εκδημοκρατισμού, προφανώς δεν την θεράπευσαν και ασφαλώς δεν την εξωράισαν». 

Για το μάθημα της έκθεσης: « Το μάθημα της έκθεσης ουδέποτε διδάχθηκε συστηματικά».  

  Αλλά και σε άλλους τομείς της επιστήμης και ειδικότερα στον τομέα της ιστορικής έρευνας οποίες κρίνεται όχι απλώς απαραίτητος αλλά ζωτικός, ειδικά σήμερα λόγω των γνωστών προβλημάτων,  η  πολιτεία ως αρωγός,  βρίσκεται ακόμη μία φορά απούσα:  «(…)Με  κριτήριο α)  τον αριθμό των ερευνητών εν γένει β)  τον αριθμό ερευνητών που είναι ενταγμένοι σε ινστιτούτα γ)  το επίπεδο οργάνωσης βιβλιοθηκών και αρχείων και δ) την πρόοδο εκδόσεως πηγών η χώρα μας υστερεί ως προς τις ιστορικές έρευνες ,όχι μόνο αντί έναντι του χωρών της πρώην Δυτικής Ευρώπης με συγκρίσιμο πληθυσμό, Αλλά και της Ρουμανίας της Βουλγαρίας και της (πρώην) Γιουγκοσλαβίας.

 Τα  ιστορικά βιβλία για τη νεότερη ελληνική ιστορία που έχουν συνταχθεί από δυτικούς ιστορικούς εμφανίζουν πολλά ελαττώματα φύσεως και εκτάσεως μία ανεκτής για σοβαρά έργα κατά τα κρατούντα στις οικίες χώρες επιστημονικά κριτήρια. 

Πρόκειται  για εκτεταμένες ανεπάρκειες ως προς την ενημέρωση για μάρτυρες ή άκριτες βεβαιώσεις.

Ασφαλώς  δεν λείπουν και οι κακόβουλες διαστροφές των πραγμάτων.

Πρέπει όμως να λεχθεί ότι μερικές οχληρές ανακρίβειες οφείλονται στα κενά της ελληνικής βιβλιογραφίας.

Όλα αυτά διαβάζονται στο εξωτερικό ως αυθεντικά στο είδος τους και διαμορφώνουν εντυπώσεις περί της Ελλάδος(…)». 

Σταχυολογώντας τα παραπάνω και τελειώνοντας θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι  στους σημερινούς νέους ανθρώπους διακρίνεται, παρά τις αντίξοες συνθήκες και της ασυμβίβαστης κοινωνικές πραγματικότητες, ένας πιο ώριμος τρόπος σκέψης ο οποίος εκφράζεται με λιγότερες λέξεις, περισσότερες πράξεις και έντονο σκεπτικισμό.

 Ναι, πρέπει να ομολογηθεί ότι διαφαίνεται μία σπίθα, η οποία όμως δεν γνωρίζουμε αν από μόνη της φτάνει…

Υπάρχει όμως!

----------------------------------------------------  

1.«(…)τὴν δὲ πρὸς ἀρετὴν ἐκ παίδων παιδείαν, ποιοῦσαν

ἐπιθυμητήν τε καὶ ἐραστὴν τοῦ πολίτην γενέσθαι τέλεον,
ἄρχειν τε καὶ ἄρχεσθαι ἐπιστάμενον μετὰ δίκης. ταύτην
[644a] τὴν τροφὴν ἀφορισάμενος ὁ λόγος οὗτος, ὡς ἐμοὶ φαίνεται,
νῦν βούλοιτ’ ἂν μόνην παιδείαν προσαγορεύειν, τὴν δὲ εἰς
χρήματα τείνουσαν ἤ τινα πρὸς ἰσχύν, ἢ καὶ πρὸς ἄλλην
τινὰ σοφίαν ἄνευ νοῦ καὶ δίκης, βάναυσόν τ’ εἶναι καὶ
ἀνελεύθερον καὶ οὐκ ἀξίαν τὸ παράπαν παιδείαν καλεῖσθαι.(…). ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΝΟΜΟΙ».

2. Απόσπασμα από το βιβλίο του Μίλτου Κουντουρά «Κλείστε τα σχολειά». Εκδόσεις  «Γνώση» Αθήνα 1986.

3. Απόσπασμα από το βιβλίο του Νίκου Δήμου « Η χαμένη τάξη». Εκδόσεις «Νεφέλη». ΑΘΗΝΑ 1986.

4. Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ». 30/08/1992.

5. Καθηγητής Φ. Κακριδής. Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ». 29/09/1991.

6. Καθηγητής Δ. Μαρωνίτης. Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ». 20/10/1991

7. Καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης. Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ». 15/02/1992

8. Απόσπασμα από την ομιλία που εξεφώνησε ο Μ. Σακελλαρίου αναλαμβάνοντας την προεδρία της Ακαδημίας Αθηνών τον Ιανουάριο του 1992.