HSBC: Η Ελλάδα στα μεγαλύτερα success stories της Ευρώπης

 HSBC: Η περιφέρεια "πετάει" ενώ οι "γίγαντες" γονατίζουν

Φωτό: Pixabay.com 

Της Ελευθερίας Κούρταλη

Σε μία Ευρώπη όπου οι "γίγαντες" έχουν γίνει οι μεγάλοι ασθενείς, οι άλλοτε αδύναμοι κρίκοι "πετάνε". Μερικές από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες μεσαίου εισοδήματος τα τελευταία 30 χρόνια βρίσκονται στην Ευρώπη, επισημαίνει η HSBC. Ενώ οι μεγαλύτερες οικονομίες της ηπείρου αντιμετωπίζουν κυκλικές και διαρθρωτικές αδυναμίες η περιφέρεια έχει πραγματοποιήσει ένα εντυπωσιακό turnaround, σημειώνει η βρετανική τράπεζα ξεχωρίζοντας τα μεγάλα success stories της περιοχής, μεταξύ των οποίων είναι και η Ελλάδα. Αν και το ταξίδι δεν ήταν ανώδυνο και ίσως να μην έχει ολοκληρωθεί ακόμα, ωστόσο η ευκαιρία που παρουσιάζει ο Νότος δεν μπορεί να μείνει απαρατήρητη ούτε ανεκμετάλλευτη.

Η HSBC εξετάζει πρώτα τις οικονομίες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης η οποίες και έχουν μεταμορφωθεί, όπως επισημαίνει. Μπορεί οι πρόσφατες οικονομικές επιδόσεις της Ευρώπης συνολικά να είναι… θλιβερές, αλλά μεμονωμένα έχει σημαντικές δυνάμεις και κάποια εξαιρετικά success stories.

Η ένταξη στην ΕΕ συνέβαλε στη δημιουργία μιας αξιοσημείωτης περιόδου ανάπτυξης στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Η Πολωνία έχει ξεπεράσει όλες τις οικονομίες μεσαίου εισοδήματος από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και έγινε η έκτη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ. Αν και τα περιθώρια για catch-up στην ανάπτυξη έχει εξασθενίσει, υπάρχει ακόμη περισσότερη σύγκλιση. Οι καλά ισορροπημένες οικονομίες και οι ισχυρές επενδύσεις, με τη βοήθεια κονδυλίων της ΕΕ, σημαίνουν ότι ορισμένες οικονομίες της περιοχής εξακολουθούν να προσφέρουν μεγάλες ευκαιρίες.

Από το ναδίρ στο ζενίθ

Την ίδια στιγμή, υπάρχει και η… ιπτάμενη περιφέρεια, σημειώνει η βρετανική τράπεζα. Ο Νότος χτυπήθηκε έντονα από την κρίση της ευρωζώνης. Κατά τη διάρκεια της κρίσης δημόσιου χρέους της του 2011-12, οι λεγόμενες χώρες της περιφέρειας - Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία και Κύπρος - επλήγησαν πολύ περισσότερο από τον "πυρήνα". Οι λόγοι διέφεραν. Για την Ισπανία και την Ιρλανδία, τα κύρια προβλήματα προήλθαν από μια φούσκα των ακινήτων που προηγήθηκε της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Για τις υπόλοιπες, ήταν περισσότερο ζήτημα ετών δημοσιονομικής σπατάλης – όλες αυτές οι χώρες χαρακτηρίζονταν από υψηλό δημόσιο χρέος και μεγάλες εξωτερικές ανισορροπίες.

Η διόρθωση αυτών των ανισορροπιών χρειάστηκε χρόνια επώδυνης δημοσιονομικής λιτότητας και εσωτερικής υποτίμησης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η λιτότητα αποδείχτηκε αυτοκαταστροφική, καθώς οι απότομες συρρικνώσεις του ΑΕΠ κατέληξαν να ωθήσουν τα επίπεδα του χρέους ακόμη υψηλότερα. Υπήρχαν και πολιτικές συνέπειες. Η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που ψήφισε μια λαϊκιστική κυβέρνηση (ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ το 2015), με μια έντονα ευρωσκεπτικιστική ατζέντα που παραλίγο να ωθήσει τη χώρα έξω από την ευρωζώνη. Το 2018, μια λαϊκιστική κυβέρνηση που συνδύαζε τη σκληρή αριστερά και τη σκληρή δεξιά ανέλαβε την εξουσία στην Ιταλία, δημιουργώντας ανησυχίες στην αγορά και διευρύνοντας τα spreads των κρατικών ομολόγων. Από πολλές απόψεις, οι πολιτικές συνέπειες εξακολουθούν να γίνονται αισθητές, τονίζει η HSBC.

Ωστόσο, μόλις δέκα χρόνια μετά την κρίση της ευρωζώνης - και με μια πανδημία και την ενεργειακή κρίση ενδιάμεσα - αυτές οι χώρες φαίνεται να έχουν γυρίσει επιτέλους σελίδα, όπως επισημαίνει. Οι πρόσφατοι ρυθμοί ανάπτυξης συχνά ξεπέρασαν τον μέσο όρο της ευρωζώνης (σε ορισμένες περιπτώσεις με μεγάλο περιθώριο), ενώ η συνολική οικονομική κατάσταση φαίνεται πολύ πιο βιώσιμη. Οι περιφερειακές οικονομίες έχουν τώρα  από τα χαμηλότερα ελλείμματα δημοσίων οικονομικών στην ευρωζώνη, με αξιοσημείωτη εξαίρεση την Ιταλία.

Τα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχουν μετατραπεί σε πλεονάσματα εκτός από αυτό της Ελλάδας, καθώς εξωτερικό έλλειμμα δέχθηκε πλήγμα κατά την πανδημία και την ενεργειακή κρίση και δεν έχει ανακάμψει πλήρως. Τούτου λεχθέντος, η Ιταλία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει μια σημαντική δημοσιονομική πρόκληση. Αυτό μπορεί να σχετίζεται με το γεγονός ότι δεν χρειάστηκε ποτέ να λάβει πρόγραμμα διάσωσης, επομένως, σε αντίθεση με τις άλλες χώρες, δεν χρειάστηκε να υπομείνει τόσο μεγάλο δημοσιονομικό πόνο μετά την κρίση. Και η Ισπανία - η οποία δεν είχε ποτέ δημοσιονομική προσθήκη στη διάσωσή της - εξακολουθεί να αντιμετωπίζει επίσης ένα σημαντικό έργο εξυγίανσης.

Η περιφέρεια είναι πλέον πιο ανταγωνιστική

Οι σκληρές μεταρρυθμίσεις για την αύξηση της ευελιξίας της αγοράς εργασίας έχουν ωθήσει τα ποσοστά συμμετοχής του εργατικού δυναμικού και διευκόλυναν μια σημαντική προσαρμογή του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Σε συνδυασμό με τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά προϊόντων και τη βελτιωμένη πρόσβαση σε ξένους επενδυτές, αυτό συνέβαλε στη βελτίωση της εξωτερικής ανταγωνιστικότητας αυτών των χωρών, τονίζει η HSBC. 

Επιπλέον, ο τουριστικός τομέας – ο οποίος σε ορισμένες περιπτώσεις όπως η Πορτογαλία ή η Ελλάδα αντιπροσωπεύει το 10% του ΑΕΠ μόνο ως προς τις ξένες εισπράξεις – ανθεί τα τελευταία χρόνια, συμβάλλοντας στην αύξηση του μεριδίου των εξαγωγών στο ΑΕΠ. Η βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα είναι επίσης εμφανής όταν εξετάζονται οι διεθνείς συγκρίσεις. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Κέντρο Ανταγωνιστικότητας, η Ιρλανδία από την 24η θέση στον κόσμο σε ανταγωνιστικότητα το 2011 έφτασε στην 4η πέρυσι και η Ελλάδα από την 58η στην 47η.

Ως αποτέλεσμα της βελτίωσης των εξωτερικών ισοζυγίων, βελτιώθηκε σημαντικά και η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση των χωρών αυτών. Το χρέος του ιδιωτικού τομέα έχει επίσης μειωθεί - σε ορισμένες περιπτώσεις (Ιρλανδία και Ισπανία) σημαντικά - γεγονός που υποδηλώνει ένα πιο βιώσιμο περιβάλλον ανάπτυξης.

Η στήριξη από ΕΕ και ΕΚΤ

Η αλλαγή προσέγγισης από την ΕΕ βοήθησε επίσης την περιφέρεια να αντιμετωπίσει πιο πρόσφατες κρίσεις και περιόρισε την έκταση της "μόνιμης ουλής" (scarring). Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η ΕΕ δημιούργησε το NGEU για να βοηθήσει στη στήριξη της ανάκαμψης, και οι χώρες της περιφέρειας ήταν οι μεγαλύτεροι δικαιούχοι. Αυτό βοήθησε στη χρηματοδότηση των επενδυτικών αναγκών - μειώνοντας τον κίνδυνο μιας απότομης πτώσης των επενδύσεων, όπως είδαμε κατά τη διάρκεια της κρίσης δημόσιου χρέους - αλλά και απέτρεψε πρόσθετες πιέσεις στις ανάγκες κρατικής χρηματοδότησης (και, πιθανότατα, στο κόστος).

Η ΕΚΤ συνέβαλε επίσης στην απορρόφηση των πιέσεων χρηματοδότησης μέσω των προγραμμάτων QE – πρώτα το APP και μετά το PEPP. Εντ μεταξύ, η άφθονη ρευστότητα που παρείχε στις τράπεζες με χαμηλό κόστος απέτρεψε την αύξηση του κόστους χρηματοδότησης όπως εκείνη που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης κρατικού χρέους της ευρωζώνης καταλήγοντας να επηρεάσει σημαντικά τα επιτόκια δανεισμού προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις εκείνη την εποχή. Αυτό συνέβαλε επίσης στον περιορισμό των δυσμενών οικονομικών συνεπειών των πρόσφατων κρίσεων.

Τα βελτιωμένα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη παρουσιάζουν ευκαιρίες 

Αυτή η διαφορετική στάση κατέστη δυνατή από το γεγονός ότι η πανδημία ήταν ξεκάθαρα ένα εξωγενές σοκ ενώ η κρίση δημόσιου χρέους ήταν - τουλάχιστον στο μυαλό ορισμένων πολιτικών της ΕΕ - σε κάποιο βαθμό αυτοπροκαλούμενη, επισημαίνει η HSBC. Επιπλέον, η αντίληψη μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής της ΕΕ ότι η περιφέρεια είχε υποστεί επώδυνες προσαρμογές αναμφίβολα βοήθησε να πειστούν οι πιο "αυστηρές" χώρες να παράσχουν κάποια κοινή υποστήριξη. 

Κοιτάζοντας το μέλλον, με περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης στον τουρισμό και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι προοπτικές για πολλές οικονομίες της περιφέρειας φαίνονται σχετικά ευοίωνες, σημειώνει η HSBC. Το ταξίδι δεν ήταν ανώδυνο και ίσως να μην έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Ορισμένες χώρες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικές ανάγκες δημοσιονομικής προσαρμογής (η Ιταλία, η οποία επανήλθε πρόσφατα στη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος της ΕΕ και σε μικρότερο βαθμό η Ισπανία) ενώ η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει σχετικά μεγάλο εξωτερικό έλλειμμα, το οποίο ενδέχεται να επιδεινώθηκε από την πρόσφατη ενεργειακή κρίση και ισχυρό περιβάλλον ανάπτυξης. Ακόμα κι έτσι, τα βελτιωμένα θεμελιώδη μεγέθη προσφέρουν ευκαιρίες, όπως επισημαίνει η βρετανική τράπεζα.

Οι γίγαντες που κοιμούνται

Απέναντι σε όλα αυτά τα success stories της Ευρώπης υπάρχουν οι… γίγαντες που κοιμούνται ή ασθενούν, τονίζει η HSBC.

Οι ιδιαίτερα κακές επιδόσεις της Γερμανίας μετά την πανδημία σημαίνει ότι για άλλη μια φορά χαρακτηρίστηκε ο "μεγάλος ασθενής" της Ευρώπης. Ωστόσο, παρά τις πολλές διαρθρωτικές της προκλήσεις, η Γερμανία διαθέτει εργατικό δυναμικό υψηλής ειδίκευσης. Στο παρελθόν, έχει θεσπίσει σαρωτικές αλλαγές για να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητα. Ωστόσο, με τις εκλογές να αναμένονται τον Φεβρουάριο του 2025 υπάρχει πιθανότητα για λίγο μεγαλύτερη δημοσιονομική επέκταση

Όσο για το Ηνωμένο Βασίλειο, μετά από έναν σκληρό πρώτο προϋπολογισμό, εάν η κυβέρνηση μπορέσει να αξιοποιήσει τα κεφάλαια του ιδιωτικού τομέα για να αυξήσει τις επενδύσεις και την ανέγερση κατοικιών, η ανάπτυξη θα πρέπει να ακολουθήσει. Μια καλύτερη σχέση με την ΕΕ θα μπορούσε να βοηθήσει τους εξαγωγείς του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ οι ελευθερίες μετά το Brexit θα μπορούσαν να βοηθήσουν το Ηνωμένο Βασίλειο να αντιμετωπίσει τις αβεβαιότητες γύρω από το παγκόσμιο εμπόριο. 

Τέλος, η Σκανδιναβία έχει πιο ευνοϊκές θέσεις χρέους και δημογραφικού, και μια ακμάζουσα τεχνολογική σκηνή – που όλα προσφέρουν ευκαιρίες.

Capital.gr