Η Σρεμπρένιτσα της ντροπής - της Χριστιάννας Λούπα

Δεκαπέντε χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα,  ένα έγκλημα που εξακολουθεί να παραμένει μάλλον ατιμώρητο.

Αύγουστος 2006

«Η τραγωδία της Σρεμπρένιτσα θα μας στοιχειώνει για πάντα. Οι ευθύνες μας είναι τεράστιες».

Κόφι Ανάν, Γεν. Γραμματέας ΟΗΕ

«Αυτό που συνέβη στη Σρεμπρένιτσα είναι ντροπή. Ντροπή που πρέπει να μείνει στη μνήμη όλων των Ευρωπαίων».

Ζακ Ντε Λορ, Πρόεδρος Κομισιόν

Η ανθρωπότητα είχε πιστέψει ότι μετά τον Χίτλερ και τον Στάλιν δεν θα έβλεπε ποτέ ξανά τέτοια ειδεχθή και αποτρόπαια εγκλήματα. Όμως, τον Ιούλιο του 1995, συντελέστηκε στη Σρεμπρένιτσα η μεγαλύτερη μεταπολεμική σφαγή στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Από το 2000 μέχρι σήμερα, αμερικανικοί δορυφόροι της CIA, χρησιμοποιώντας υπέρυθρους θερμικούς ανιχνευτές, εξακολουθούν να εντοπίζουν δεκάδες ομαδικών τάφων.

Δεκατέσσερα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου Βοσνίας – Ερζεγοβίνης ωστόσο, οι γυναίκες της Σρεμπρένιτσα ακόμα περιμένουν να οδηγηθούν στη Δικαιοσύνη οι άντρες που σκότωσαν τους γιούς και τους συζύγους τους. Πολλές περιμένουν ακόμα να τους επιστραφούν τα λείψανα των αγαπημένων τους για να τα θάψουν.

Επρόκειτο για μια κωμόπολη 6.000 κατοίκων, στην οποία όμως λόγω του εμφυλίου πολέμου είχαν συρρεύσει 20.000 πρόσφυγες Βόσνιοι, αφού η Σρεμπρένιτσα τελούσε υπό την απόλυτη προστασία του ΟΗΕ. Οι Ολλανδοί κυανόκρανοι ωστόσο αποδείχτηκαν ανεπαρκείς, ενώ η βοήθεια που αναμενόταν από τα Ηνωμένα Έθνη έφτασε κατόπιν εορτής. Η Σρεμπρένιτσα που σημαίνει «μικρό ορυχείο», ήταν κιόλας στο στόχαστρο των εθνικιστών του Μιλόσεβιτς.

Πράγματι, από τις 11 έως τις 18 Ιουλίου οι δυνάμεις των Σερβοβοσνίων, υπό τον στρατηγό Ράτκο Μλάντιτς και την πολιτική κάλυψη του Ράντοβαν Κάρατζιτς και του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, προχώρησαν ανενόχλητοι στο εθνοκαθαρτήριο έργο τους, δηλαδή στην ανελέητη σφαγή περίπου 8.000 αμάχων ανδρών μουσουλμάνων 14 – 75 ετών, που άγγιξε τα όρια της γενοκτονίας.

Σύμφωνα με αναφορά του Ολλανδικού Ινστιτούτου Πολεμικής Τεκμηρίωσης (NIOD), στην επιχείρηση πήραν μέρος και δώδεκα Έλληνες, οι οποίοι ανήκαν στην ελληνική φρουρά εθελοντών. Το πιθανότερο είναι ότι ανήκαν σε ακραίες εθνικιστικές οργανώσεις, παρ’ όλο που τίποτα ακόμα δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα.

Τι μπορεί κανείς να σκεφτεί ωστόσο, αντικρίζοντας την ελληνική σημαία να κυματίζει αιματοβαμμένη σε ένα καμπαναριό πάνω από τη Σρεμπρένιτσα, πλάι στα σερβικά λάβαρα, την κίτρινη σημαία του Βυζαντίου και τον ήλιο της Βεργίνας; Ότι η μωροφιλοδοξία και ο φανατισμός κάποιων μπορεί να τους τυφλώσει τόσο πολύ, ώστε να τους οδηγήσει μέχρι το έγκλημα; Ότι κάποιοι οραματίζονται την ανασύσταση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, την επικράτηση του χριστιανισμού και τα περασμένα μεγαλεία;

Κάπως έτσι ήταν και το όραμα του ναζισμού: επικράτηση της Αρείας φυλής, εθνική καθαρότητα, γερμανική αυτοκρατορία. Ένας είναι ο δρόμος: η εξόντωση των «υπανθρώπων». Οι μουσουλμάνοι θεωρήθηκαν υπάνθρωποι, ανάξιοι να ζουν. Η Ελλάδα, με την τότε κυβέρνηση, τάχθηκε στο πλευρό των «ορθόδοξων αδερφών Σέρβων» και οι εθελοντές πίστευαν ότι αγωνίζονται για να υπερασπιστούν τον χριστιανισμό από τη λαίλαπα του ισλαμισμού! Και ο ίδιος ο Ράντοβαν Κάρατζιτς παρασημοφόρησε τους Έλληνες εθελοντές για το θεάρεστο έργο τους!

Μολονότι η αλήθεια είναι δύσκολο να αποδειχθεί, ο Άλεξ Χάγκεντορν ωστόσο, Γερμανός δικηγόρος και πρόεδρος του μεγαλύτερου δικηγορικού γραφείου της Ολλανδίας, στρέφεται κατά των Ηνωμένων Εθνών και της ολλανδικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβάνοντας τρεις βασικές κατηγορίες στην αγωγή του:

Πρώτον, ο θύλακας της Σρεμπρένιτσα παραδόθηκε χωρίς προηγουμένως να έχουν μεταφερθεί οι άνθρωποι από τους κυανόκρανους σε ασφαλείς περιοχές.

Δεύτερον, παράλειψη παροχής βοήθειας στους ανθρώπους που κατέφυγαν στον καταυλισμό στο Ποτόκαρι της Σεμπρένιτσα.

Τρίτον, ελλιπής ενημέρωση. Αν είχαν μεταδοθεί περισσότερες πληροφορίες, η επέμβαση ίσως να είχε πετύχει.

Οι ολλανδικές αρχές παρ’ όλα αυτά, ισχυρίζονται πως οι Ολλανδοί στρατιώτες δεν γνώριζαν τίποτα για τις σφαγές. Ο Χάγκεντορν πάντως πιστεύει ότι μπορεί να καταρρίψει και αυτό το επιχείρημα και γενικά εμφανίζεται αισιόδοξος ως προς την έκβαση της υπόθεσης.

Όπως και να ‘χει πάντως το πράγμα, η ταπείνωση και ανεπάρκεια του ΟΗΕ, που θύμισε εκείνη της ΚτΕ, ανάγκασε τη διεθνή κοινότητα να βομβαρδίσει τις σερβοβοσνιακές περιοχές και η Βοσνία χωρίστηκε σε κροατομουσουλμανικό και σερβοβοσνιακό τομέα, ενώ το πρόβλημα δεν φαίνεται να παίρνει τέλος. Όσο για τον Κάρατζιτς, ακόμα δικάζεται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης, ενώ ο Μιλόσεβιτς και ο Μλάντιτς δεν είναι πια στη ζωή. Τελικά, για το διαρκές και αποτρόπαιο αυτό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας μόνο δύο χαμηλόβαθμοι Σερβοβόσνιοι αξιωματικοί έχουν καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη.

Τελειώνοντας την αναφορά στην τραγική σφαγή, που μόνο αίσχος και όνειδος μπορεί να αποτελέσει για την πολιτισμένη Ευρώπη, θα παραθέσω μια ισλαμική προσευχή που είναι χαραγμένη στα σλαβικά, αραβικά και αγγλικά στην επιτύμβια στήλη του νεκροταφείου του Ποτόκαρι, όπου χιλιάδες θύματα είναι ενταφιασμένα. Στο νεκροταφείο αυτό, απέναντι από ένα εργοστάσιο μπαταριών, όπου ατέλειωτες σειρές από πράσινα μνήματα, στέκουν αδιάψευστοι μάρτυρες του μεγάλου και απίστευτου κρίματος. Τα λόγια που ακολουθούν εμένα προσωπικά με παρέπεμψαν στην επιγραφή «Ποτέ πια», που είναι γραμμένη σε όλες τις γλώσσες στο στρατόπεδο του Άουσβιτς.

«Στο όνομα του Αλλάχ του πολυεύσπλαχνου και συμπονετικού, ευχόμαστε η οδύνη να γίνει ελπίδα, η εκδίκηση δικαιοσύνη, τα δάκρυα προσευχή, ώστε η Σρεμπρένιτσα να μην ξανασυμβεί ποτέ».

Και όμως, η Ιστορία επαναλαμβάνεται!

Χριστιάννα Λούπα