Οι γυναίκες του Βενιζέλου

«Ελ.Βενιζέλος». Πριν γίνει αεροδρόμιο (και σταθμός του ηλεκτρικού βεβαίως…) ήταν πολιτικός! Και λεγόταν Ελευθέριος Βενιζέλος. Ήταν ο άνθρωπος που διπλασίασε την Ελλάδα. Την πήρε το 1910 με τα σύνορά της να φθάνουν στη Λάρισα και την παρέδωσε έξω από την Κωνσταντινούπολη και μέσα στη Μικρά Ασία. Στη συνέχεια η Ελλάδα μίκρυνε και πάλι, αλλά η δόξα του Βενιζέλου μεγάλωσε.

Σε αντίθεση με ότι γίνεται σήμερα παλαιότερα οι πολιτικοί προτιμούσαν να… παντρεύονται την εξουσία. Άλλωστε η εξουσία πάντα ήταν ένα ισχυρό αφροδισιακό. Ο Καποδιστρίας, οΤρικούπης, ο Δηλιγιάννης και ο Γούναρης ήσαν ανύπαντροι, ενώ ο Βενιζέλος στα χρόνια της μεγάλης του δράσης δεν ήταν παντρεμένος. Κι όμως τρεις γυναίκες σημάδεψαν τη ζωή του. Σ’ αυτές θα αναφερθούμε. Πριν από αυτό είναι απαραίτητο να προηγηθεί μια… φωτογραφία της οικογένειας.

Οι περισσότεροι ξέρουν ότι οι Βενιζέλοι κρατούν τη σκούφια τους από την Κρήτη. Η αλήθεια είναι λίγο διαφορετική. Οι Μπενιζέλοι ήταν από τον Μυστρά κι αναγκάστηκαν να φύγουν το 1770 όταν Αλβανοί εισέβαλαν στη περιοχή. Μάλιστα το επώνυμό τους ήταν Κρεββατάς. Το Μπενιζέλος ήταν το μικρό όνομα του ανθρώπου που κατάφυγε στα Χανιά  Εκεί φαίνεται ότι το Μπενιζέλος έγινε επώνυμο με ελαφρά παραφθορά. Με δεδομένο ότι κι ο Ευάγγελος Βενιζέλος του ΠΑΣΟΚ έγινε Βενιζέλος με αλλαγή επωνύμου καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεις Βενιζέλο που λεγόταν Βενιζέλος!

Ξεφύγαμε όμως…Ο πατέρας του Βενιζέλου, ο Κυριάκος, παντρεύτηκε το 1846 την Στυλιανή Πλουμιδάκη,  η οποία προερχόταν από ευκατάστατη οικογένεια. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο γάμος του ήταν περιπετειώδης. Ο πατέρας της νύφης δεν ήθελε να… χαραμίσει τη κόρη του με ένα απλό έμπορο! Αν θέλει η νύφη κι ο γαμπρός όμως… Ο γάμος έγινε κι όπως ήταν συνήθειο σε κάθε σοβαρή οικογένεια άριχσε να αραδιάζει παιδιά. Στην οικογένεια του Κυριάκου Βενιζέλου το κοντέρ σταμάτησε στο… 5. Κι αν από το πρώτο στ δεύτερο παιδί μεσολαβούν έντεκα χρόνια υπάρχει εξήγηση. Τέσσερα αγόρια πέθαναν στα πρώτα τους χρόνια ή λίγο πριν τον τοκετό.

* Η Μαριγώ γεννήθηκε το 1847 κι έζησε 59 χρόνια (1906)

* Η Αικατερίνη (Κατίγκω) γεννήθηκε έντεκα χρόνια αργότερα, το 1858, κι έζησε 86 χρόνια (1934). Παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη κι εγγονός του είναι ο επίτιμος πρόεδρος της ΝΔ.

* Ο Αγαθοκλής γεννήθηκε το 1861. Ήταν ο πιο άτυχος της οικογένειας. Αρρώστησε από τύφο σε ηλικία δύο χρόνων κι από τότε σταμάτησε η διανοητική του εξέλιξη. Περπατούσε συνήθως στα τέσσερα, επικοινωνούσε με δυσκολία με το περιβάλλον. Έζησε μέχρι τα 37 του χρόνια (1898). Πέθανε στη Μήλο όπου είχε καταφύγει με τη μητέρα του μετά τη κρητική επανάσταση. Μάλιστα η Στυλιανή Βενιζέλου η οποία του είχε αφιερώσει τη ζωή του έφυγε κι αυτή μία εβδομάδα μετά τον θάνατο του γιού της.

* Η Ελένη γεννήθηκε το 1862 και έζησε 60 χρόνια (1912)

* Ο Ελευθέριος, ο Λευτεράκης, όπως τον έλεγαν, γεννήθηκε στις 11 Αυγούστου 1864. Ο ίδιος γιόρταζε τα γεννέθλια του στις 12 Αυγούστου, αλλά οι πιο έγκυρες μαρτυρίες δίνουν το 11 ως ημερομηνία της γέννησής του. Ήταν ο άνθρωπος που λατρεύτηκε (από τους Φιλελεύθερους) και μισήθηκε (από τους Βασιλικούς) όσο κανείς άλλος κι έβαλε τη  σφραγίδα του στα πρώτα –και καθοριστικά- χρόνια του 20^ου αιώνα. Πέθανε αυτοεξόριστος στο Παρίσι στις 18 Μαρτίου 1936.

* Η Ευανθία γεννήθηκε το 1869 κι ήταν το τελευταίο παιδί της οικογένειας.

Τον σημάδεψε το όνομα

Ο Λευτεράκης σπούδασε στην Αθήνα. Κι εδώ στη μικρή πρωτεύουσα γνώρισε μια Κρητικιά συμφοιτήτριά του. Το επώνυμό της δεν έχει διασωθεί. Μόνο το μικρό της όνομα ξέρουμε: Μαρία. Αυτή η άγνωστη σ’ εμάς Μαρία έγινε ο πρώτος έρωτας του νεαρού φοιτητή. Μάλιστα κάποια στιγμή άφησε τα μαθήματα του. Γιατί χώρισε; Η υγεία του πατέρα του χειροτέρεψε κι όταν αυτός πέθανε στα 19 βρέθηκε να έχει την ευθύνη της οικογένειάς του και να συνεχίσει να σπουδάζει νομικά δ’ αλληλογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας.

Μια άλλη Μαρία όμως τον σημάδεψε κι έγινε η μητέρα των παιδιών  του. Ήταν η Μαρία Κατελούζου – Ελευθερίου η οποία προερχόταν από εξέχουσα οικογένεια των Χανίων. Γνωρίστηκαν το 1887. Εκείνος ήταν 23 χρόνων κι εκείνη λίγο πριν τα 18. Λέγεται ότι ο νεαρός δικηγόρος περνούσε κάτω από το παράθυρο της Μαρίας περιμένοντας να του ρίξει μια ματιά και να τη χαιρετήσει, ενώ το πρώτο τους ραντεβού έγινε στο Ακρωτήρι, εκεί δηλαδή που ξέσπασε η Κρητική επανάσταση κι εκεί που θάφτηκε ο Βενιζέλος!

Το ειδύλλιο μπορεί να πλέχτηκε γρήγορα, αλλά τα εμπόδια ήταν πολλά. Ο πατέρας της Μαρίας ήθελε να παντρέψει τη κόρη του με τον Ανδρέα Κοπάση (Ανδρουλιδάκη) έναν ανώτερο υπάλληλο της Γενικής Διοίκησης Κρήτης που αργότερα έγινε κυβερνήτης της Σάμου και δολοφονήθηκε το 1912. Στη πρώτη κρούση του Βενιζέλου να παντρευτεί την Μαρία ο Σοφοκλής Κατελούζοςεπικαλέστηκε το νεαρό της ηλικίας της κόρης του (δεν είχε κλείσει τα 18!) Τον επόμενο χρόνο ο πατέρας δεν έπρεπε να βρει άλλη δικαιολογία. Κι αντί να σπάσει το κεφάλι του προτίμησε να πει το ναι. Δύο χρόνια μετά ο Λευτέρης και η Μαρία ανέβηκαν τα σκαλιά της Αγίας Φωτεινής στα Χανιά. Ο γάμος ήταν το γεγονός της εποχής. Παραβρέθηκαν σ’ αυτόν όχι μόνο η καλή κοινωνία της πόλης, αλλά και οι εκπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμενων στο νησί που έκαναν το… διαιτητή στους καυγάδες Ελλήνων και Τούρκων.

Ο Βενιζέλος με τη γυναίκα που αγάπησε περισσότερο από κάθε άλλη, την Μαρία Κατελούζου

Το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στη Χαλέπα σ’ ένα σπίτι που θα ονειρευόταν κάθε ερωτευμένο ζευγάρι. Το 1893 γεννήθηκε ο Κυριάκος, το πρώτο τους παιδί. Δύο χρόνια αργότερα η Μαρία ήταν και πάλι έγκυος. Γέννησε τον Σοφοκλή, αλλά πέθανε στον τοκετό.

Το πλήγμα ήταν τεράστιο για το νεαρό δικηγόρο. Μάλιστα λέγεται ότι για χρόνια αντιμετώπιζε σκληρά το μικρό του γιό και κατά κάποιο τρόπο τον θεωρούσε υπεύθυνο για τον θάνατο της μητέρας του!

Η φίλη που έγινε ερωμένη

Ο Θανάσης Μπλουμ ήταν δικηγόρος στα Χανιά. Από τους πιο γνωστούς. Και φίλος του Βενιζέλου. Μόνο που το 1895 όταν παντρεύτηκε την 25χρονη Παρασκευούλα είχε τα χρονάκια του. Δεν τα υπολόγισε καλά ο αξιότιμος δικηγόρος. Πέθανε νωρίτερα του αναμενομένου. Η  Παρασκευούλα έμεινε χήρα το 1906. Ήταν 36 χρόνων. Η φιλία του ζεύγους με τον Βενιζέλο έγινε έρωτας της νεαρής χήρας κι ίσως του πολιτικού. Ο Βενιζέλος ήταν έξι χρόνια μεγαλύτερός της.

Η Παρασκευούλα Μπλουμ βοήθησε τον κυβερνήτη να ξεπεράσει την απώλεια της πρώτης του συζύγου

Πέρασαν τέσσερα ευτυχισμένα χρόνια. Το ειδύλλιο διακόπηκε επειδή ο Βενιζέλος έφυγε από τα Χανιά για να γίνει πρωθυπουργός στην Αθήνα. Σύμπτωση: Μερικά χρόνια νωρίτερα ο πρώτος έρωτας του Βενιζέλου είχε διακοπεί για τον ακριβώς αντίθετο λόγο. Τοτε ο νεαρός φοιτητής άφηνε την Αθήνα για τα Χανιά!

Η Παρασκευούλα ήρθε κι αυτή  στην Αθήνα, αλλά κατάλαβε γρήγορα ότι η πολιτική είχε… τυλίξει για τα καλά τον καλό της. Τα μάζεψε, γύρισε στα Χανιά, παντρεύτηκε το 1922, ένα χρόνο μετά τον δεύτερο γάμο του Βενιζέλου τον επίσης μικρότερό τηςΦαίδρο Βάμβα. Έμεινε χήρα. Παντρεύτηκε για τρίτη φορά κι έμεινε και πάλι χήρα το 1947. Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και πέθανε το 1961 σε ηλικία 91 χρόνων.

«Προικοθήρας» στα 57 χρόνια του!

Η 1^η Νοεμβρίου 1920 αποτελεί σταθμό στην Ελληνική ιστορία. Οι «Φιλελεύθεροι» το κόμμα του Βενιζέλου έχασαν τις εκλογές. Μπορεί οι στρατιωτικές επιτυχίες να είχαν δημιουργήσει μια Μεγάλη Ελλάδα που ήταν έξω από την Κωνσταντινούπολη κι είχε απελευθερώσει ένα μεγάλο μέρος της Ιωνίας με επίκεντρο τη Σμύρνη, αλλά το αίτημα του αφοπλισμού ειδικά στην λεγόμενη Παλαιά Ελλάδα ήταν έντονο. Ο ίδιος ο Βενιζέλος απέτυχε να εκλεγεί βουλευτής στην Αττικοβοιωτία! Η απόφασή του να εγκαταλείψει τη πολιτική και να αυτοεξοριστεί.

Βρισκόμαστε σε μια εποχή που οι πολιτικοί πέθαναν φτωχοί ακόμα κι αν είχαν μπει σ’ αυτή πλούσιοι. Ο Βενιζέλος είχε διαχειριστεί τεράστια κονδύλια στη πολεμική δεκαετία 1910-20, δεν έδινε λογαριασμό σε κανένα κι αν έβαζε λίγο τα δάχτυλά στο στο μέλι θα είχε δημιουργήσει αμύθητη περιουσία. Δεν τόκανε. Ακόμη κι η πατρική είχε εξανεμιστεί. Ο φροντιστής τουΚλέαρχος Μαρκαντωνάκης είχε να λέει για τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε. Κάποιες φορές κατέφευγε σε δάνεια από φίλους για να βγει ο μήνας. Τα απέστρεφε κι ο φαύλος κύκλος συνεχιζόταν. Δωρεές δεν δεχόταν με εντολή του κυβερνήτη. Ένας πλούσιος γάμος ήταν κάποια λύση.

Βενιζέλος και Έλενα Σκυλίτση

Η Έλενα Σκυλίτση ήταν τότε 47 χρόνων και ο Βενιζέλος 57. Η Έλενα ζούσε στο Λονδίνο. Η καταγωγή της οικογένειάς της ήταν από τη Χίο. Ένας κλάδος είχε εγκατασταθεί στο Λονδίνο κι ο άλλος στη Τουρκία.

Από την τελετή του γάμου Βενιζέλου και Έλενας στο Λονδίνο

Η προσωπικότητα του Βενιζέλου είχε συναρπάσει την Έλενα που είχε μεγαλώσει με κουβερνάντες από τη Γερμανία, τη Σουηδία και την Αγγλία, αλλά μέσα της ένοιωθε βέρα Ελληνίδα. Κι ας μην μπορούσε να εκφραστεί καλά στη γλώσσα μας. Γιαυτό κι όταν αποφάσισε να αφηγηθεί το «ρομάντζο» της με τον Βενιζέλο προτίμησε τα γαλλικά.

Βενιζέλος και Έλενα στην αναμνηστική πόζα μετά το γάμο

Η πρώτη γνωριμία με τον Βενιζέλο είχε γίνει το 1912 στο Λονδίνο όταν ο πρωθυπουργός της Ελλάδος βρισκόταν εκεί για την ομώνυμη διάσκεψη που θα ρύθμιζε τα σύνορα των χωρών μετά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Ο Βενιζέλος δεν είχε καιρό για έρωτες. Κι αν είχε δύσκολα θα τον συγκινούσε μια ψυχρή αριστοκράτισσα που είχε χάσει προ πολλού τη θηλυκότητά της.

Δέκα χρόνια αργότερα όμως τα πράγματα είχαν αλλάξει δραματικά. Η Έλενα μπορούσε να εξασφαλίσει μια άνετη ζωή στο εξωτερικό όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά και για τα παιδιά του και τους συνεργάτες του. Και το βασικότερο: Δεν θα περίμενε… αντιπαροχές εάν επέστρεφε στην εξουσία, όπως συμβαίνει συνήθως με τους χορηγούς των πολιτικών.

Μόνο που οι περισσότεροι συνεργάτες του δεν είχαν την ίδια άποψη. Ο Γρηγόρης Δαφνής στη βιογραφία του Σοφοκλή Βενιζέλου αναφέρει την απάντηση του Εμμανουήλ Ρέπουλη, του στενότερου συνεργάτη του Ελευθερίου Βενιζέλου, όταν του γνωστοποίησε την πρόθεσή του να παντρευτεί την δεσποινίδα Σκυλίτση:

-Σεις κύριε Πρόεδρε υπήρξατε νυμφίος της Ελλάδος. Πως είναι δυνατόν να γίνεται νυμφίος μιας γυναικός;

Ο γάμος έγινε στις 15 Σεπτεμβρίου 1921 στο «Χάϊ γκέϊτ» του βόρειου Λονδίνου με τη λαμπρότητα που ταίριαζε  στο γεγονός. Ακολούθησε ένα ταξίδι του μέλιτος στις ΗΠΑ που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1921 κι ολοκληρώθηκε τον Μάϊο του 1922. Ανάμεσα στα αξιοθέατα του ταξιδιού και η επίσκεψη στο Χόλυγουντ!

Το ζεύγος Βενιζέλου πέρασε τη διώρυγα του Παναμά, είδε τις Άνδεις, επέστρεψε στην Ευρώπη περιπλανήθηκε στα πολυτελή θέρετρα της Ελβετίας κι η Έλενα κουρασμένη αποφάσισε ν’ αγοράσει ένα σπίτι στο Παρίσι για να εγκατασταθούν.

Γρήγορα ο Βενιζέλος επέστρεψε στην Ελλάδα κι επέστρεψε στη πολιτική. Το 1930 η Έλενα Βενιζέλου έκτισε το σπίτι που περίμενε να αποτελέσει το λιμάνι τους σε μια ταραγμένη ζωή. Στην οδό Λουκιανού 2 σε σχέδια του Ανδρέα Μεταξά δημιούργησε ένα νεοκλασικό που ταίριαζε στο επίπεδο του Βενιζέλου κι ανοικοδόμησε το πατρικό του σπίτι στη Χαλέπα στα Χανιά. Το σπίτι της Αθήνας όμως αποδείχτηκε κακότυχο. Κατασκευάστηκε σε δύο χρόνια (1930-32), αλλά οι ιδιοκτήτες του έμειναν ελάχιστα. Εκεί γνώρισαν την εκλογική ήττα του 1932, την απόπειρα δολοφονίας του 1933 και το αποτυχημένο κίνημα του 1935 που υποχρέωσε το ζεύγος να αυτοεξοριστεί και πάλι.

Το σπίτι στο Κολωνάκι, στην οδό Λουκιανού δεν έφερε τύχη στο ζεύγος Βενιζέλου

Ο χρόνος είχε ήδη αρχίσει να μετρά αντίστροφα. Στις 18 Μαρτίου 1936 ο Βενιζέλος έκλεισε τα μάτια του έπειτα από εγκεφαλικό.

Η Έλενα έζησε στο εξωτερικό. Στη Γαλλία και στην Ελβετία μέχρι το θάνατό της. Όσο για το σπίτι της οδού Λουκιανού 2 πουλήθηκε από την ίδια στο Αγγλικό δημόσιο κι έγινε η κατοικία του εκάστοτε πρέσβη της Μεγάλης Βρετανίας στην Ελλάδα. Ακριβώς δίπλα σ’ ένα μοντέρνο κτίριο βρίσκεται η πρεσβεία.

Διαβάσαμε πριν γράψουμε:

Βενιζέλου Έλενα: «Στη σκιά του Βενιζέλου», εκδόσεις Ωκεανίδα, Αθήνα 2002

Βεντήρης Γ.: «Η Ελλάς του 1910-20», εκδόσεις Πυρσός, Αθήνα 1931 (επανέκδοση Ίκαρος 1970)

Βερεμής Θ.-Η.Νικολακόπουλος: «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η εποχή του», εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2005

Δαφνής Γρηγόρης.: «Σοφοκλής Ελευθερίου Βενιζέλος», εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1970

Ρούσσος Γεώργιος: «Ασπασία Μάνου το μαύρο πρόβατο της δυναστείας», περιοδικό Ταχυδρόμος

http://pasatempo.wordpress.com/2009/06/18/οι-γυναίκες-του-βενιζέλου/

Αποστολή: Γιώργος Τσιρίκος (Πειραιάς)