Χριστόφορος Πισσαρίδης: ο Κύπριος Νομπελίστας - του Φίλιππου Πετρουλάκη
Ίσως θα ακούσατε πως ο Κύπριος Χριστόφορος Πισσαρίδης, καθηγητής Οικονομικών στο London School of Economics (LSE), βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομικών, το πρώτο για Κύπριο, από κοινού με τους Αμερικάνους Πίτερ Ντάιαμοντ και Ντέιλ Μόρτενσεν, «για την ανάλυσή τους αγορών εργασίας που διέπονται από τριβές έρευνας (search frictions)». Τι σημαίνει όμως αυτό και γιατί άξιζε το μεγαλύτερο βραβείο της Οικονομικής Επιστήμης; Έχοντας υπάρξει μαθητής του κ. Πισσαρίδη, θα προσπαθήσω να το εξηγήσω.
Όσοι έχουν παρακολουθήσει έστω και μια λυκειακού επιπέδου εισαγωγική στην οικονομική θεωρία, θα έχουν σίγουρα δει το κλασσικό διάγραμμα με την ποσότητα στον άξονα χ και την τιμή στον άξονα ψ ενός αγαθού, με τις καμπύλες προσφοράς και ζήτησης να τέμνονται. Το λανθάνον μοντέλο αυτής της ανάλυσης προϋποθέτει, μεταξύ άλλων απίθανων, πως πρόκειται για μία αγορά όπου οι «πελάτες» μπορούν να βρουν τους «πωλητές» αυτομάτως, και πως το κάθε «αγαθό» είναι ομοιογενές. Αυτό είναι προφανώς μια χρήσιμη υπεραπλούστευση, αλλά υπάρχουν περιπτώσεις όπου μια τέτοια απλούστευση κάνει κακό στην ανάλυση. Τέτοια είναι η αγορά εργασίας.
Μέχρι τη δεκαετία του ’80, οι περισσότεροι οικονομολόγοι καταλάβαιναν πως ένα τέτοιο μοντέλο δεν επαρκεί για μια σοβαρή μελέτη της αγοράς εργασίας, ενώ κάποιοι άλλοι απέδιδαν το γεγονός πως υπάρχει προσφορά εργασίας και ταυτόχρονα ανεργία ως «εθελοντική ανεργία» από την πλευρά των εργαζομένων, που δεν δέχονταν να δουλέψουν στους μισθούς που προσφέρονταν. Η πρώτη σοβαρή προσπάθεια αναθεώρησης έγινε από τον Ντάιαμοντ το 1982, ο οποίος έθεσε τις βάσεις για το μοντέλο που ανέπτυξαν ο Μόρτενσεν με τον Πισσαρίδη το 1994, σε ένα από τα πιο σημαντικά επιστημονικά άρθρα στα οικονομικά τα τελευταία 30 χρόνια.
Το μοντέλο Μόρτενσεν-Πισσαρίδη αναγνωρίζει πως υπάρχουν τριβές στην αναζήτηση εργασίας, και πως έχουμε να κάνουμε με ετερογενείς “αγοραστές” (εργοδότες) και ετερογενείς “πωλητές” (εργάτες). Μπορούμε να έχουμε έναν εργοδότη που θέλει να δώσει εργασία και έναν εργάτη που θέλει να προσφέρει εργασία στον προσφερόμενο μισθό, αλλά η ύπαρξη των τριβών οι οποίες μοντελοποιούνται μέσω ενός κόστους που πληρώνει ο εργοδότης για να "δημοσιεύσει θέσεις εργασίας", σημαίνει πως μπορεί να μην υπάρξει ταίριασμα (matching). Λόγω αυτών των τριβών, οι εταιρίες είναι διατεθειμένες να έχουν ανοιχτές θέσεις εργασίας που είναι λιγότερο παραγωγικές από το μέγιστο εφικτό, διότι ξέρουν πως θα είναι δαπανηρό να ψάξουν για άλλον εργάτη. Γι’ αυτό και απαιτείται προσπάθεια και χρόνος για να “ταιριάξουν” οι δύο πλευρές.
Είναι το πρώτο μοντέλο που αναγνωρίζει πως σε αντίθεση με τις αγορές αγαθών και τις χρηματαγορές, η αγορά εργασίας είναι ιδιότυπη υπό την έννοια ότι δεν υπάρχει το αόρατο χέρι τον Ανταμ Σμιθ, αλλά υποψήφιοι εργαζόμενοι και εργοδότες συναντιούνται αυτοπροσώπως. Η σημασία του έγκειται στο γεγονός πως απορρίπτει επιστημονικά παλιές δοξασίες που πολλές φορές δεν ισχύουν εμπειρικά αλλά στηρίζονταν θεωρητικά στα παλιά μοντέλα. Τέτοιες περιπτώσεις είναι ο ισχυρισμός ότι η ύπαρξη κατώτατου μισθού κρατάει τους μισθούς ψηλά και δημιουργεί ανεργία μεγαλύτερη του εφικτού χαμηλού, και πως η ύπαρξη επιδομάτων ανεργίας απαραιτήτως μειώνει την επιθυμία των ανέργων να βρουν εργασία. Ταυτόχρονα, παρ’όλο που ο σκοπός του είναι περιγραφικός και οχι ως υπόδειγμα πολιτικής, δίνει το μήνυμα πως για να υπάρξει μείωση της ανεργίας είναι απαραίτητη η μείωση των τριβών, ούτως ώστε να αυξηθεί ο ρυθμός «ταιριάσματος».
Σε μια πιο προσωπική αναφορά, υπάρχει μια σταθερά στους ακαδημαϊκούς κύκλους πως οι καλοί ερευνητές είναι συνήθως μέτριοι λέκτορες. Ο Χριστόφορος Πισσαρίδης δεν αποτελεί εξαίρεση, όχι γιατί δεν προσπαθούσε να μεταδώσει το αντικείμενο, αλλά ίσως γιατί η προσμονή ενός τέτοιου ονόματος δημιουργεί δυσθεώρητες προσδοκίες. Παρ’όλα αυτά, το διαρκές χαμόγελο και το ευδιάθετο παρουσιαστικό του συνέθεταν μια πολύ ευχάριστη παρουσία, πολύ μακριά από το στρυφνό στερεότυπο που περιμένει κάποιος από μια παγκόσμια αυθεντία, καθώς και η φήμη που τον ακολουθεί ως ενός ιδιαίτερα προσιτού και βοηθητικού επιβλέποντα διατριβής τον έχει καταστήσει θρύλο ανάμεσα στους πρώην μαθητές του.
*Ο Φίλιππος Πετρουλάκης είναι απόφοιτος του MSc Economics του LSE και διδακτορικός φοιτητής στα Οικονομικά στο University of Maryland.
Δείτε καρέ-καρέ τη σφαγή στο Κοντομαρί Χανίων από τους Γερμανούς - Η ιστορία του Franz Peter Weixler
- Δημοφιλέστερα