Ευνοεί η κρίση την αριστερά; - του Τάκη Μίχα*

Η παγκόσμια οικονομική κρίση την οποία διανύουμε το τελευταίο έτος, κατέστρεψε με τον πιο πειστικό τρόπο έναν από τους πλέον διαδεδομένους μύθους των τελευταίων εκατονταετιών: πρόκειται για την αντίληψη σύμφωνα με την οποία η οικονομική κρίση φέρνει στην επιφάνεια τις πολιτικές αντιθέσεις του καπιταλισμού οδηγώντας στην κοινωνική αγανάκτηση, την πόλωση και τελικά στην ανατροπή του καθεστώτος. Αυτή η άποψη για μεγάλα διαστήματα κατηύθηνε και την πολιτική στρατηγική των κομμάτων της αριστεράς που ανέμεναν την επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών ως τον προάγγελο ή την προϋπόθεση για την κατάληψη της εξουσίας.

Αν αυτή η αντίληψη ίσχυε, τότε προφανώς θα ανέμενε κανείς ότι στην παρούσα συγκυρία της χειρότερης παγκόσμιας μεταπολεμικής οικονομικής κρίση, η δύναμη της αριστεράς θα έφτανε στο ζενίθ της. Όμως αυτό το οποίο παρατηρούμε, είναι ότι ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει: Η –αναμφισβήτητα υπάρχουσα-λαϊκή αγανάκτηση διοχετεύεται σε ψήφους προς τα δεξιά ενώ παράλληλα παρατηρείται συρρίκνωση των σοσιαλιστικών και σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Αυτό ακριβώς ήταν το μήνυμα των φετινών εκλογών στην Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο ,την Ολλανδία και φυσικά και στις πρόσφατες εκλογές για το Κογκρέσο στις ΗΠΑ. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις τα σοσιαλιστικά η σοσιαλδημοκρατικά κόμματα ηττήθηκαν από τις δυνάμεις της κεντροδεξιάς. Το παράδειγμα των ΗΠΑ είναι ίσως και το πιο συγκλονιστικό: εδώ το εκλογικό σώμα τίμησε με την ψήφο του ακριβώς τις πολιτικές εκείνες δυνάμεις –δηλαδή τους Ρεπουμπλικάνους –που αναμφισβήτητα φέρουν ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης για την οικονομική κρίση!

Αναφερόμενο σε αυτές τις πολιτικές εξελίξεις το ερευνητικό ίδρυμα Policy Network που ειδικεύεται στην παρακολούθηση των τάσεων στον χώρο της κεντροαριστεράς έγραφε πρόσφατα:

«Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η κεντροαριστερά κερδίζει την εμπιστοσύνη του εκλογικού σώματος, ή ότι μπορεί να εμφανίσει τον εαυτό της ως αξιόπιστο διεκδικητή της εξουσίας. Αν οι σοσιαλδημοκράτες αποστασιοποιηθούν για ένα λεπτό από την επικέντρωση τους στα τοπικά προβλήματα και κοιτάξουν την γενικότερη εικόνα, θα αντιληφθούν πόσο ευάλωτη και ιδεολογικά στείρα είναι σήμερα η σοσιαλδημοκρατία ως ένα ευρωπαϊκό πολιτικό κίνημα».

Η ιδεολογική κρίση την οποία διανύουν τα σοσιαλιστικά κόμματα αναγνωρίσθηκε με τον πιο συμβολικό τρόπο από το Ισπανό σοσιαλιστή πρωθυπουργό Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεζ Ζαπατέρο όταν πρόσφατα αποφάσισε την κατάργηση του Υπουργείου Ισότητας- δίνοντας έτσι το μήνυμα ότι στην σημερινή συγκυρία ορισμένοι από τους ιστορικά πιο κεντρικούς στόχους του σοσιαλιστικού κινήματος θα πρέπει να περάσουν σε δεύτερη μοίρα.

Το γεγονός ότι μια οικονομική κρίση δεν ενισχύει αλλά αντιθέτως αποδυναμώνει τις αριστερές δυνάμεις –και αντίστροφα ενισχύει τα συντηρητικά κι φιλελεύθερα κόμματα-δεν είναι φυσικά δύσκολο να κατανοηθεί. Είναι προφανές ότι οι κυριότερες πολιτικές των σοσιαλιστών, δηλαδή η αύξηση των κρατικών δαπανών, η εισοδηματική αναδιανομή και η ενίσχυση του κράτους κοινωνικής πρόνοιας μπορούν πιο εύκολα να υλοποιηθούν σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης και ευμάρειας. Οι μεγαλύτερες πρόοδοι στους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης και υγειονομικής περίθαλψης τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ συντελέσθηκαν σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης. Αντίθετα, όταν οι ίδιες πολιτικές προτείνονται σε κράτη και περιόδους που χαρακτηρίζονται από τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα και δυσβάστακτα δάνεια δεν είναι αξιόπιστες. Διότι ο μέσος ψηφοφόρος είναι φυσικό να θέτει το ερώτημα «που θα τα βρουν τα χρήματα»- ερώτημα στο οποίο φυσικά οι σοσιαλιστές δεν έχουν αξιόπιστη απάντηση.

*Ο Τάκης Μίχας είναι δημοσιογράφος

protagon.gr