Τάσος Λειβαδίτης - Τι είναι λαϊκή ποίηση; - του Γιάννη Περίδα

‘Ο λαός, όπως κι αν οριστεί, δεν είναι ένα συμπαγές, μονοφωνικό σύνολο, δίχως εσωτερικές διαιρέσεις, αντιφάσεις, αντιπαλότητες• κι αυτό δεν παρατηρείται μονάχα τώρα. (…)’ Ο λαός διαθέτει και ευφυΐα, ωριμότητα και ένστικτο ‘(η τριάδα αυτή προστέθηκε –παραμονές εκλογών- από τον κ. Βενιζέλο, που προφανώς θέλησε να υπερκεράσει σε λαοκολακεία τον κ. Πεταλωτή και τον κ. Παναγιωτόπουλο, οι οποίοι ανταγωνίζονται ποιος πρώτος θα κατοχυρώσει δικαιώματα στη χρήση της τριάδος μνήμη, κρίση, γνώση)’ σημείωνε ο Παντελής Μπουκάλας στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της 5ης Νοεμβρίου του 2010.

Παίρνοντας, λοιπόν, αφορμή από αυτές τις αράδες αναρωτήθηκα (όπως και πολλοί άλλοι) τι τελικά είναι λαϊκό; Η γλώσσα, η συμπεριφορά, τα ηχοχρώματα; Και πώς εκφέρονται αυτά όταν καλείται κανείς να τα συνδυάσει, ενορχηστρώσει, εις τρόπον ώστε να λειτουργήσουν στην κατεύθυνση της λόγιας δημιουργίας:
‘Λόγια δημιουργία…’ Αδόκιμος όρος θαρρώ. Ο Παπαδιαμάντης ήξερε καλύτερα.

Κι ο Ψυχάρης. Διαχωρίζοντας το λαϊκό από το λαϊκίστικο (εν προκειμένω, των γηγενών μας πολιτικών) δοκίμαζαν την αντοχή της γλώσσας. Επειδή ο λαός ο πραγματικός και απερίγραπτος, σπανίως παίρνει από συμβουλές σαν την Ελένη του Μύθου, που οι άνθρωποι σφάζονται για το φάντασμα της. Σφάζονται; Μη φοβάστε: και τα σπαθιά και τα αίματα είναι φανταστικά. Σκιάς όναρ… Αυτή ήταν η περιγραφή της προσωπικής μαρτυρίας ενός ποιητή που άκουγε τον Τάσο Λειβαδίτη να μιλάει. Όταν εκείνος δούλευε στο εβδομαδιαίο περιοδικό ‘Λαϊκή’.

Τι ανάγκη είχε, όμως, ένα ‘λαϊκό περιοδικό’ από τα χειρόγραφα του Τάσου Λειβαδίτη, που δεν ήταν έστω μεταφράσεις από αυτές που έκανε η αλησμόνητη Τόνια Μαρκετάκη; Με πρωτοβουλία φαίνεται, του Γιάννη Μπακογιαννόπουλου και άσχετα με το ύφος των σελίδων του υπόλοιπου περιοδικού, οι εκδότες του είχαν αποφασίσει να καταχωρείται, ως ένθετο, ένα πυκνοτυπωμένο έντυπο που ήταν η περίληψη της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο Τάσος Λειβαδίτης όφειλε να συνοψίζει κάθε βδομάδα, ένα ‘αριστούργημα’ της παραπάνω λογοτεχνίας. Από τον ‘Δαυίδ Κόπερφιλντ’ ως τον ‘Συρανό ντε Μπαρζεράκ’.

Δουλειά εξοντωτική ασφαλώς, που εκτός της ‘χειροναξίας’, είχε ως προϋπόθεση να παίζει κανείς στα δάχτυλα την παγκόσμια λογοτεχνία. Με το ψευδώνυμο ‘Τ. Ρόκος’, ο Τάσος Λειβαδίτης έφερνε κάθε εβδομάδα είκοσιεπτά αριθμημένα φύλλα δημοσιογραφικού χάρτου, για να σχηματιστεί το πυκνοτυπωμένο τετρασέλιδο.

Και οι παλαιότεροι θυμούνται με συγκίνηση αργότερα, όταν βλέποντας τυπωμένα μερικά του χειρόγραφα, αναγνώριζαν σχεδόν, τον ίδιο ελαφρά πλάγιο γραφικό του χαρακτήρα με το ίδιο στυλό που έγραφε τις περιλήψεις. Τώρα όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν που ο καθένας που το έζησε το θυμάται με τον τρόπο του και ο Τάσος Λειβαδίτης (αν κρίνουμε από την ποίηση και τους στίχους του)παραμένει ένας ποιητής των ουράνιων επάλξεων. Αφού όλα ζουν, υπάρχουν και ανασαίνουν, καθώς μας το λέει η ποίηση του δεν έχει σημασία να παροχετευτούν μέσα στον κόσμο.

Κανένας άλλος ποιητής, όσο ο Τάσος Λειβαδίτης, δεν σου έδινε την αίσθηση της ταυτόχρονης παρουσίας – απουσίας του, την συμβατική εικόνα για το ‘πρόσωπο’ και το ‘όνομα’ που υπαινίσσονταν διαρκώς τον –ακαταγωγικό- τους χαρακτήρα.

Ίσως αυτό να συνέβαινε αλλιώς αν συνήθιζε να μιλάει για τα ποιήματά του αλλά καθώς γύριζε, σχεδόν πάντα, αλλού την κουβέντα όταν ερχόταν ο λόγος σ’ αυτά, η αίσθηση πως είχε να κάνει κανείς με το λειτουργικό μιας θρησκείας έκαναν ακόμα πιο πολύ να φανεί η πραγματικότητα ενός ανθρώπου που χωρίς να διαφέρει
–φαινομενικά- από τους άλλους, το μυστικό του ήταν αδύνατο να το πολιορκήσεις. Οι πραγματικά μεγάλοι ποιητές καταλαμβάνουν όσο ζούνε, τόσο τον χώρο όσο τους αναγνωρίζει και για την απουσία τους η μυστική οικονομία του κόσμου και ο Τάσος Λειβαδίτης με την ποίηση του οριοθέτησε με τρόπο σαφή την τραγικότητα αυτού του φαινομένου.

Υ.Γ. Και μιας που κουβεντιάζουμε για ‘φαινόμενα’ νιώθω εδώ την ανάγκη να υποσημειώσω και κάποια λόγια του Ν. Φίλη στην ΑΥΓΗ (19.11.2000): ‘…Σε εποχές, μάλιστα, που η δημοκρατία γίνεται ολοένα πιο μελαγχολική οι πολίτες αποσύρονται από τις δημοκρατικές διαδικασίες, αντιλαμβάνεται κανείς την άλλη όψη της ‘Εξέγερσης του Πολυτεχνείου…’ Και παρακάτω: ‘Ιστορίες για να σκεφτόμαστε διαφορετικά’… ‘Κρίμα…’ Ίσως, κρίμα, υπερθεματίζω εγώ που ‘η μυστική τραγικότητα αυτού του φαινομένου’ (‘όπως προείπα) να χρειάζεται αποδιοκοποίηση από τους πολιτικούς μας.

www.Johnperidas.gr

zougla.gr