Άσμα Τζαχανγκίρ: γράμμα από το Πακιστάν - της Νίνας-Μαρίας Πασχαλίδου

Η ακτιβίστρια δικηγόρος υπέρμαχος των γυναικών του Πακιστάν κι εναντίον της τρομοκρατίας που τις ταλανίζει ανοίγει τις σελίδες του αγώνα της.

“Μπορώ να μιλήσω μόνο για μερικά λεπτά από αυτή τη γραμμή. Οπότε ας μην χάνουμε καιρό”, μου είπε χαμηλόφωνα την πρώτη φορά που της μίλησα, όταν ακόμη ο Περβέζ Μουσάραφ κρατούσε με νύχια και με δόντια στρατό και κυβέρνηση και εκείνη ήταν σε κατοίκον περιορισμό στο σπίτι της στη Λαχόρη.

“Κήρυξαν κατάσταση έκτακτου ανάγκης. Η αστυνομία ήρθε και μου είπε ότι δεν μπορώ να αφήσω το σπίτι. Και μετά από λίγες ώρες μου έδωσαν συνοδεία. Περικύκλωσε το τετράγωνο και δεν έφυγαν για μέρες. Δεν μπορούσα να κάνω βήμα. Κανείς δεν μπορούσε να έρθει να με δει”. Σ΄ αυτό ακριβώς το σημείο η γραμμή κόπηκε. Η συνέντευξη έμεινε στον αέρα. Συνεχίστηκε χρόνια αργότερα. Η Μπεναζίρ Μπούτο είχε δολοφονηθεί, πρόεδρος της χώρας είχε στεφτεί ο σύζηγος της Ασίφ Αλί Ζαρντάρι. “Δεν θέλω να μιλήσω άλλο για την πολιτική κατάσταση στην χώρα μου, θέλω να μιλήσω για την τρομοκρατία κατά των γυναικών” μου είπε «αυτό γνωρίζω καλύτερα ως δικηγόρος και υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων...» Γι αυτόν της τον ρόλο τιμήθηκε από τον ΟΗΕ, όταν έλαβε το χρίσμα της ειδικής εισηγήτριας σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με αυτόν τον τρόπο η αυθεντία της χρησιμοποιήθηκε και σε άλλες χώρες όπως το Νταρφούρ.

Ορκισμένη εχθρός του δικτατορικού καθεστώτος του Μουσάραφ, η Asma Jahangir έχει αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της μαχόμενη για τα δικαιώματα των γυναικών, των αδύναμων και των καταπιεσμένων. Είναι ίσως η πιο σημαντική γυναίκα στο Πακιστάν αφού το Time Asia την επέλεξε ανάμεσα στους ήρωες του για το 2003.
Το 1980, μαζί με την αδερφή της Hina Gilani ίδρυσαν την πρώτη δικηγορική εταιρία για γυναίκες, ενώ παράλληλα δημιούργησαν και το WAF (Women’s Action Forum) το οποίο πρωτοστάτησε στην υπόθεση της Σάφια Μπίπμι, του κοριτσιού που βιάστηκε και καταδικάστηκε για μοιχεία και η ιστορία της έκανε τον γύρο του κόσμου.

Ακολούθησαν και άλλες πολλές υποθέσεις. Όπως αυτή της εβδομηντάχρονης Μουκτάραν Μπίμπι και της εγκύου κόρης της Σαμίνα οι οποίες κατηγορήθηκαν για την πιο συνηθισμένη κατηγορία στο Πακιστάν την βλασφημία. Η υπόθεση όμως που την έφερε στο προσκήνιο και προκάλεσε τα πρώτα απειλητικά μυνήματα, ήταν η υπόθεση του Σαλαμάτ Μασίχ, του δεκατετράχρονου αγοριού που καταδικάστηκε σε θάνατο επειδή, όπως ισχυρίστηκαν, είχε γράψει υβριστικά λόγια στον τοίχο ενός τζαμιού. Τo αγοράκι αθωώθηκε στο δικαστήριο. Πυροβολήθηκε όμως στην έξοδό του από αυτό . “Αυτός είναι ο νόμος του Πακιστάν. Αυτόν τον νόμο αγωνιζόμαστε να καταρρίψουμε”.

Πιστεύετε ότι αυτή είναι μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές για το Πακιστάν;

“Είναι πολύ δύσκολη η ζωή στη χώρα μου αυτές τις μέρες. Και είναι κυρίως για εκείνος που υστερούν οικονομικά. Δυστυχώς ο φανταμενταλισμός και η έλλειψη ελευθεριών χτυπάει πρώτα από όλα τα κατώτερα στρώματα. Ο αναλφαβητισμός και η διαφθορά έχουν σαν στόχο τους οικονομικά αδύναμους.
Οι άνθρωποι είναι αγανακτισμένοι, αλλά δεν ξέρουν πως να αντιδράσουν. Στην πάροδο του χρόνου δεν άντεξαν τους διωγμούς, οπότε μόνο οι αριστεροί, κατά χιλιάδες, σφυροκοπούνται αλύπητα και οδηγούνται στην φυλακή. Ζούμε σε επικίνδυνους καιρούς. Aς ευχηθούμε πώς η κυβέρνηση του Ζαρντάρι θα καταφέρει να πολεμήσει να πολεμήσει την τρομοκρατία. Γιατί η τρομοκρατία δεν εξαρτάται από κυβερνήσεις. Είναι παντός καιρού”.

Σας έχουν συλλάβει πολλές φορές για την αντικαθεστωτική σας στάση. Δεν νιώθετε φόβο;

“Για μένα προσωπικά δεν είναι αυτό το πιο επικίνδυνο. Το χειρότερο είναι ότι ζούσαμε τόσα χρόνια κάτω από ένα δικτατορικό καθεστώς που χειροτέρευε διαρκώς.
Ο φόβος της τρομοκρατίας αιωρείται πάντα στην χώρα μου, αυτή είναι μια πραγματικότητα, είναι όμως η κυβέρνηση αυτή που κανονικά οφείλει να κάνει κάτι για αυτό. Και αντί να βάλει στόχο την τρομοκρατία έχουν έβαλε την κοινωνία. Αυτό, ξέρετε, δεν θα αλλάξει εύκολα. Πιθανόν, ούτε με τέλος της κυριαρχίας Μουσάραφ. Δεν σημαίνει ότι αύριο θα δούμε αυτόματα να αλλάζουν οι πεποιθήσεις των φονταμενταλιστών και ότι θα λήξει η τρομοκρατία. Φυσικά εννοούμε την τρομοκρατία κατά των αδύναμων. Να σας δώσω μερικά ενδεικτικά νούμερα για να καταλάβετε για τι πράγμα μιλάμε. Περίπου 100.000 γυναίκες πεθαίνουν στην γέννα. Μόνον το 20% των γυναικών έχουν πρόσβαση σε γιατρό ή νοσοκομείο. Οι γυναίκες αποτελούν το 28% του εργατικού δυναμικού και όμως παράγουν το 40%. Οι μισθοί των γυναικών είναι οι μισοί από των αντρών. Όσο για την συμπεριφορά των Ταλιμπάν απέναντι στις γυναίκες, αυτή είναι γνωστή. Η τρομοκρατία και η βία, είναι άμεσα συνδεδεμένες με την ανισότητα και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων”.

Υπάρχουν ωστόσο γυναίκες που τάσσονται υπέρ της σαρία, του ισλαμικού νόμου;

“Όλοι ζούμε υπό το καθεστώς της σαρία σε αυτή τη χώρα. Από τους εξτρεμιστές ως τους πιο προοδευτικούς, όλοι ζούμε κάτω από την σαρία. Και ναι, έχω δει γυναίκες να πετροβολούν γυναίκα. Από τη άλλη δεν υπάρχει μια ενωμένη φωνή για την σαρία σε αυτή τη χώρα. Αν μπορούσε κάποιος να μπει στην ζώνη του Γουαζιριστάν θα έβλεπε ότι οι γυναίκες δεν έχουν καμία υπόσταση σαν ανθρώπινα όντα. Μια γυναίκα που αρνείται να υπακούσει τον σύζυγο της για κάτι απλό όπως το να δει τους γονείς της, για παράδειγμα, εκείνος και η πεθερά της την αλείφουν με κεροζίνη και την πυρπολούν. Αυτή είναι η αλήθεια της ενδοοικογενειακής βίας στο Πακιστάν. Θα μου πείτε ότι αυτές είναι ακραίες περιπτώσεις. Και όμως δεν είναι”.

Ο Νόμος τι κάνει; O Πακιστανικός Αστικός κώδικας δεν αντιστέκεται στον Ισλαμικό;

“H θεσμική διάταξη Haddo, ο ισλαμικός αστικός κώδικας, αντίκειται στον Πακιστανικό Αστικό Κώδικα. Κατά τον Ισλαμικό Νόμο, για παράδειγμα, αν μια γυναίκα βιαστεί χρειάζονται τέσσερις άνδρες μάρτυρες για να στηρίξει την υπόθεση της. Αν δεν υπάρχουν αυτοί οι μάρτυρες τότε η γυναίκα που έχει υποβάλλει την μήνυση κινδυνεύει να κατηγορηθεί για μοιχεία. Εωσότου αποδειχθεί το αντίθετο, η γυναίκα προφυλακίζεται και αναμένει την απόφαση. Το 55% των γυνακών βρίσκονται στις φυλακές του Πακιστάν για τέτοιες υποθέσεις. To Κάρο Κάρι, τα εγκλήματα τιμής. Κάθε χρόνο εκατοντάδες γυναίκες δολοφονούνται επειδή αμαύρωσαν το όνομα της οικογενείας τους. Γονείς προσλαμβάνουν δολοφόνους για να σκοτώσουν τις κόρες τους. Όλες αυτές οι πρακτικές εφαρμόστηκαν υπό την κυριαρχία του Ζία-Ουλ Χακ. Ο ερχομός του καπιταλισμού πήγε χέρι χέρι με την περεταίρω εκμετάλλευση των γυναικών . Ούτε το πιο δημοκρατικό καθεστώς της Μπούτο, δεν κατάφερε να αλλάξει αυτό το σύστημα το οποίο είναι βαθειά ριζωμένο στην κοινωνία μας και είναι κομμάτι της ζωής μας”.

Έχουν υπάρξει βελτιώσεις; Η εταιρία σας για παράδειγμα δεν έχει παίξει σημαντικό ρόλο;

“Δεν είμαστε παρά μόνο μια σταγόνα στον ωκεανό, αλλά ναι ίσως κάποια πράγματα να έχουν βελτιωθεί. Τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξαν σημαντικές αλλαγές σε τομείς. Παλαιότερα κάναμε λόγο για το πως θα προστατεύσουμε την γυναίκα, σήμερα πλέον κάνουμε λόγο για τα δικαιώματα των γυναικών. Και οι ίδιες οι γυναίκες έχουν πλέον επίγνωση των προβλημάτων τους, και του ίδιου τους του φόβου, αλλά δεν θα λέγαμε ότι αισθάνονται πιο ασφαλείς, γιατί δεν μιλάμε για κάτι το οποίο τους εξασφαλίζει το κράτος. Ωστόσο παρατηρείται μια δυναμική εισβολή των γυναικών τόσο στον οικονομικό τομέα όσο και στον πολιτικό τομέα. Στην ουσία των πραγμάτων όμως δεν έχει αλλάξει κάτι σημαντικό. Μέσα στην οικογένεια ο ρόλος της γυναίκας παραμένει ο ίδιος. Υπάρχουν όμως κάποιες μικρές επαναστάσεις και σε αυτόν τον τομέα. Θυμάμαι την ημέρα που σκότωσαν μια πελάτισσα μας, την Σάμια Σαγουάρ. Ζητούσε διαζύγιο από τον άντρα της επειδή την κακοποιούσε. Tην σκότωσε η ίδια της η οικογένεια, μέρα μεσημέρι, μέσα στο γραφείο μας. Από την μια ως δικηγόρος αισθάνεσαι ότι έχεις και εσύ ευθύνη σε αυτό. Από την άλλη αν το έγκλημα δεν γίνει στο γραφείο σου θα γίνει μέσα στο σπίτι. Δεν ξέρω τι είναι καλύτερο; Nα γίνει στα κρυφά; H να γίνει πρωτοσέλιδο; Πιστεύω το δεύτερο.”

Μπορεί εντέλει ο εκμοντερνισμός και η θρησκεία να συμβαδίσουν στο Πακιστάν;

«Στην χώρα σας δεν συμβαδίζει η θρησκεία και ο εκμοντερνισμός. Δεν πιστεύετε στον θεό σας ενώ παράλληλα εργάζεστε, είσαστε μητέρα, έχετε δικαίωμα να πάρετε διαζύγιο, να διεκδικήσετε τα δικαιώματα σας. Πρέπει να βρεθεί ο τρόπος να συμβαδίζει θρησκεία και πολίτευμα, νόμος και ισλαμικός νόμος. Δεν είμαι της άποψης ότι ξαφνικά θα ξεριζώσουμε παραδόσεις με τις οποίες ζούμε χρόνια τώρα. Αλλά να τις εκλογικεύσουμε. Και ας μην ξεχνούμε ότι τα δικαιώματα των γυναικών δεν είναι μεμονωμένο θέμα, από μόνο του. Μιλάμε για ελευθερίες, για θρησκευτικές ελευθερίες, για την ελευθερία του λόγου, για την ισότητα ανάμεσα σε έθνη, φύλλα, τάξεις, μιλάμε για το δικαίωμα στην εκπαίδευση, στην δικαιοσύνη, στην ειρήνη. Αυτά που στην Δύση θεωρούνται κεκτημένα. Αυτά πρέπει να συνειδητοποιήσει και η Δύση, όταν κινεί τα νήματα του Πακιστάν ή του Αφγανιστάν για να υπάρξει μια καλύτερη επόμενη μέρα”.

protagon.gr