Εκτός ατζέντας η συνεκμετάλλευση - του Σταύρου Λυγερού

τη συνεκμετάλλευση (με την Τουρκία) των πιθανολογούμενων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Απέδωσε, μάλιστα, το κλίμα επικείμενης συμφωνίας που καλλιεργούν Τούρκοι αξιωματούχοι σε πολιτικοδιπλωματική σκοπιμότητα. Η κατηγορηματική αυτή δήλωση δίνει τέλος σ’ ένα καθόλου θεωρητικό ενδεχόμενο. Τούρκοι και Αμερικανοί πίεζαν να υπογραφεί συμφωνία συνεκμετάλλευσης, παρακάμπτοντας τα προβλήματα που καθυστερούν τις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.

Στις αρχές Αυγούστου, ο ειδικός απεσταλμένος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την ενέργεια στην Ευρασία Ρίτσαρντ Μόρνινγκσταρ δήλωσε για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων: «Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να γίνει αυτό. Ο πρώτος είναι να υπάρξει, επιτέλους, συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τα όρια. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, υπήρξαν περιπτώσεις όπου χώρες κατέληξαν σε εμπορικές διευθετήσεις και άφησαν το θέμα της οριοθέτησης για το μέλλον. Μπορώ να φανταστώ μια περίπτωση, στο Αιγαίο, ή σε κάποια άλλη αμφισβητούμενη περιοχή, όπου το οικονομικό όφελος είναι και για τις δύο χώρες τόσο μεγάλο, που τις συμφέρει να καταλήξουν σε μια επιχειρηματική λύση, ακόμη και εάν δεν συμφωνούν στα συγκεκριμένα όρια».

Τις πληροφορίες ότι ο Ταγίπ Ερντογάν πιέζει προς την ίδια κατεύθυνση επιβεβαίωσε η δήλωση-παρότρυνση του Τούρκου υπουργού Εγκεμέν Μπαγίς ότι «στις διαφιλονικούμενες περιοχές πρέπει να φτιάξουμε πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου και αυτές να γίνουν πλατφόρμες επίλυσης των διαφορών». Ο ίδιος δήλωσε ότι «η Τουρκία είναι πάντα έτοιμη για τη μεγάλη λύση, αλλά ίσως πρέπει πρώτα να επιλύσουμε κάτι μικρό, που θα οδηγήσει στη μεγάλη λύση, σε μία λύση-πακέτο».

Όταν οι Τούρκοι μιλάνε για συνεκμετάλλευση εννοούν ότι το όφελος θα μοιραστεί σχεδόν εξίσου. Σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, όμως, δικαιούνται ένα πολύ μικρό ποσοστό υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) στο Αιγαίο και ένα κατά τόπους διαφοροποιημένο ποσοστό ανατολικά της Ρόδου. Κι αυτό λόγω της ύπαρξης των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο και του συμπλέγματος του Καστελόριζου στην Ανατολική Μεσόγειο. Με άλλα λόγια, η όμορφη λέξη «συνεκμετάλλευση» δεν είναι τίποτα άλλο από ένα όχημα παραπλάνησης για παραχώρηση εθνικών δικαιωμάτων.

Ορισμένοι στην Αθήνα είχαν αρχίσει να σερβίρουν και το επιχείρημα, ποντάροντας και στην οικονομική κρίση: Αφού η διαφορά με την Τουρκία καθιστά ανέφικτη την εκμετάλλευση των πιθανολογούμενων κοιτασμάτων, γιατί να μην μοιραστούμε με την Άγκυρα ένα όφελος, που αλλιώς δεν μπορούμε να έχουμε; Αυτό που αποσιωπούν είναι ότι όποια ποσοστά θα αποφασίζονταν σε μια συμφωνία συνεκμετάλλευσης θα δημιουργούσαν προηγούμενο στις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.

Τώρα που έφυγε από το τραπέζι το σενάριο της συνεκμετάλλευσης, η προσοχή εστιάζεται στις διερευνητικές επαφές. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, η κυβέρνηση Παπανδρέου διαπραγματεύεται χωρικά ύδατα διαφοροποιημένου εύρους. Σε γενικές γραμμές, στις περιοχές που απέχουν πολύ από την Τουρκία, όπως είναι το Ιόνιο και το Λιβυκό, τα ελληνικά χωρικά ύδατα θα επεκταθούν στα 12 μίλια. Στις περιοχές που γειτνιάζουν με την Τουρκία θα παραμείνουν στα 6 μίλια και στις ενδιάμεσες περιοχές θα επεκταθούν στα 8-9 μίλια. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, υπό το κράτος της τουρκικής απειλής πολέμου, η Αθήνα διαπραγματεύεται την απεμπόληση δυνάμει τμήματος της ελληνικής επικράτειας, αφού τα χωρικά ύδατα θεωρούνται επικράτεια.

Η διαπραγμάτευση για τα χωρικά ύδατα έχει προχωρήσει, αλλά δεν έχει φτάσει ακόμα να καθοριστούν όρια στα χάρτη. Ακόμα, όμως, κι αν προέκυπτε μια τέτοια συμφωνία, το πρόβλημα της υφαλοκρηπίδας δεν θα λυνόταν, δεδομένου ότι η Τουρκία αμφισβητεί την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας. Με τη θεωρία περί «γκρίζων ζωνών» διεκδικεί ρητά έναν απροσδιόριστο αριθμό βραχονησίδων, αλλά και κατοικημένων νησίδων, όπως, π.χ., το Αγαθονήσι. Πώς είναι δυνατόν το Διεθνές Δικαστήριο να οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα, όταν εγείρονται εδαφικές διεκδικήσεις; Η Αθήνα έπρεπε να έχει θέσει ως όρο για τη διεξαγωγή της διαπραγμάτευσης η Τουρκία να εγκαταλείψει τις επεκτατικές διεκδικήσεις της.

Επιπροσθέτως, η Άγκυρα παγίως αρνείται ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα και επιχειρεί να υποκαταστήσει την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου από διμερείς πολιτικού χαρακτήρα διαπραγματεύσεις. Τα νέα στοιχεία για την ύπαρξη μεγάλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων μεταξύ Κρήτης και Κύπρου καθιστούν αποφασιστική τη σημασία που έχει το σύμπλεγμα του Καστελόριζου για την κατανομή της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Γι’ αυτό το κρίσιμο ζήτημα, όμως, θα μιλήσουμε στο επόμενο τεύχος των «Επικαίρων».

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 2/12/10

ΕΠΙΚΑΙΡΑ