Ο Άγιος της Κινσάσα

«Ο ρυθμός του αίματος βαδίζει

πάντα κατευθείαν προς την ελευθερία.»

«Ένα μεγάλο, κάτασπρο γέλιο στη νύχτα του προσώπου σου, στη νύχτα του λαού σου, στη νύχτα της χώρας σου, ένα άσπρο γέλιο λάμπυζε στα τζάμια των φτωχόσπιτων , στα χείλη των μαύρων μανάδων, των μαύρων παιδιών, όπως η αυγή πίσω από τα δάση ή πίσω από τα βουνά του κάρβουνου, άσπρο σαν το χειροσφίξιμο δυο μαύρων χεριών, άσπρο σαν την απόφαση της ελευθερίας, άσπρο σαν τη δύναμη της αδελφοσύνης.»
(«Τα Επικαιρικά», Γιάννης Ρίτσος, 1961, «Ο Μαύρος Άγιος»).

Γεννήθηκε σκλαβωμένος μες στο ίδιο τον τόπο του. Έναν τόπο διαχρονικά μαρτυρικό, που μέχρι και σήμερα εξαργυρώνει το επαίσχυντο πέρασμα των δυτικών, διπλωματών και ευγενών. Ο Πατρίς Λουμουμπα (Patrice Emery Lumumba) , γεννήθηκε στο βελγικό Κονγκό στις 2 Ιουλίου του 1925. Η γενέτειρά του, το χωριό Οναλούα στην επαρχία Κασάϊ, με τις δεκάδες ιεραποστολές που εκτελούσαν χρέη εκπαιδευτηρίων πρόσφερε στο νεαρό Λουμούμπα την πρώτη επαφή με τη γνώση.  Η πρώιμη ενήλικη περίοδος τον βρήκε να εργάζεται ως ταχυδρομικός υπάλληλος στην πρωτεύουσα Κινσάσα (Λεοπολντβίλ) και στο Κισάνγκανι  (Στάνλειβιλ). Άνθρωπος με ανήσυχο πνεύμα και διαρκείς αναζητήσεις, διοχέτευε τη δημιουργικότητά του σε τοπικά έντυπα. Δημοσίευε ποιήματα και συνεργαζόταν ως αρθρογράφος σε πολλά από αυτά. Η ενασχόλησή του με τους Ευρωπαίους ποιητές του Διαφωτισμού, οι φιλοσοφικές θεωρήσεις του Σαρτρ και οι διδασκαλίες του Μαρξ αποτέλεσαν το αληθινό σχολείο της ελευθερίας, εκείνο που αναζητούσε σπουδαστές, παρέχοντας μονάχα ένα πανανθρώπινο όραμα, δίχως περγαμηνές και τίτλους επάρκειας.  Ο Λουμούμπα γρήγορα επέδειξε έντονο ενδιαφέρον για την πολιτική, σε μια εποχή που το ζήτημα της εθνικής ανεξαρτησίας εγειρόταν ως πρωταρχικό για τα άναρχα, υπόδουλα κράτη της αφρικανικής ηπείρου. Παρά το γεγονός πως το Κονγκό συνιστούσε βελγικό έδαφος ύστερα από την άγρια διαμάχη των δυτικών για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της ηπείρου ο Λουμούμπα δεν πείστηκε πως η χώρα του θα έπρεπε να βιώσει ένα σκλαβωμένο μέλλον. Ιδιαίτερα σε μια εποχή που το παγκόσμιο αποικιοκρατικό σύστημα έχανε τα ερείσματά του σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Λουμούμπα αλλά και οι χιλιάδες υποστηρικτές του δεν πτοήθηκαν ούτε όταν οι βελγικές δυνάμεις κατοχής έκαναν επίδειξη ισχύος, καταπνίγοντας στο αίμα κάθε φωνή διαμαρτυρίας. Ο Βέλγος βασιλιάς Λεοπόλδος ο Β΄, κατείχε μια χώρα με έκταση ογδόντα φορές μεγαλύτερη από το Βέλγιο και με άφθονα εργατικά χέρια που δεν έπαυε να εκμεταλλεύεται με τον πιο επαίσχυντο και βάναυσο τρόπο.

«Πατρίς Λουμούμπα, είχες δει τα κομμένα χέρια των αδελφών σου διατηρημένα στο αλάτι μέσα στα κοφίνια των αφεντάδων, είχες δει τη λάμψη από τα διαμάντια σας να φωτίζει ξένα συμπόσια , είχες δει το χρυσάφι της χώρας σου να γεμίζει τα όπλα δολοφόνων της χώρας σου».
(«Τα Επικαιρικά», Γιάννης Ρίτσος, 1961, «Ο Μαύρος Άγιος»).

Η ίδρυση του ΕΚΜ (Εθνικό Κονγκολέζικο Μέτωπο) έδωσε στο Λουμούμπα την οργανωμένη, πολιτική φωνή που θα του επέτρεπε να αναπτύξει ένα διάλογο συνεργασίας, τόσο με τη Δύση, όσο και με τους υπόλοιπους, υπερεθνικούς  σχηματισμούς που προέκυπταν γοργά σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο. Παρά τις προσπάθειες των αντιπάλων του, που όπως αποδείχτηκε αργότερα δρούσαν κάτω από τις προσταγές των αμερικανικών δυνάμεων, ο Λουμούμπα στις 23 Ιουνίου του 1960 ορκίστηκε πρωθυπουργός του ελεύθερου κράτους του Κονγκό, καταφέρνοντας να εκδιώξει του Βέλγους. Η περίοδος που ακολούθησε βρήκε το νεοσύστατο κράτος σε κατάσταση χάους. Το απαίδευτο διοικητικό προσωπικό, οι ανοργάνωτες δημόσιες υπηρεσίες που δεν μπορούσαν να στηρίξουν την κρατική λειτουργία, αλλά και οι φωνές υπονόμευσης που ορθώνονταν στο εσωτερικό προκαλούσαν σοβαρούς κλυδωνισμούς στην προσπάθεια του Λουμούμπα. Οι πραξικοπηματικές απόπειρες διαδέχονταν η μία την άλλη και παρά τη διεθνή αποδοχή που απολάμβανε ο οραματιστής πρόεδρος δεν άργησε να έρθει η οδυνηρή αποκαθήλωση. Οι Βέλγοι που δεν είχαν αποδεχθεί την εκδίωξή τους από τα εδάφη του Κονγκό έδωσαν το χρίσμα στον Καζαβούμπου και εκμεταλλεύτηκαν με κάθε τρόπο την επιλογή του Λουμούμπα να στραφεί στη Μόσχα για βοήθεια. Κάτι τέτοιο δεν θα το συγχωρούσαν ποτέ τα δυτικά, πολιτικά πρότυπα και έτσι γρήγορα ο Λουμούμπα βρέθηκε να χάνει την εξουσία. Την 1η Δεκεμβρίου του 1961 ο Λουμούμπα φυλακίστηκε από τον πραξικοπηματία Μοτούμπου, που είχε ήδη συνεργαστεί με το απερχόμενο, βελγικό  καθεστώς, καθώς και με τον αντίπαλο του ΕΚΜ, Καζαβούμπου. Το καθεστώς της Κατάνγκα, μιας μικρής επαρχίας του Κονγκό, πλούσιας σε κοιτάσματα ουρανίου που είχε αποσχιστεί από το επίσημο κράτος, θανάτωσε το Λουμούμπα ύστερα από φριχτά βασανιστήρια. Ο «εθνικός ήρωας», όπως ανακηρύχτηκε ο Πατρίς Λουμούμπα από τους ίδιους του εχθρούς του θανατώθηκε στο όραμα της ανεξαρτησίας. Όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα οι Αμερικάνοι είχαν συμβάλει σε αυτήν την εξέλιξη μη αποδεχόμενοι τη φιλορωσική προσέγγιση του Κονγκολέζου πολιτικού.
Ο Πατρίς Λουμούμπα έδωσε τη ζωή του για ένα ελεύθερο κράτος. Η προσπάθειά του ακόμα και αν δεν στέφθηκε με επιτυχία, αποτέλεσε και αποτελεί ένα σημείο αναφοράς για την αφρικανική ήπειρο που μέχρι σήμερα, εν μέσω ετοιμασιών για την ποδοσφαιρική γιορτή του Παγκοσμίου Κυπέλου, παραμένει διχασμένη, προσφέροντας ως θυσία τα «παιδιά» της στο βωμό μιας αιματηρής, εμφύλιας διαμάχης, δίχως αρχή και τέλος. Με το παραπέτασμα της πείνας και της ανέχειας να ορθώνεται πελώριο από τον ανεπτυγμένο βορρά ως το ποιητικό ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας, αυτό ακριβώς, η ελπίδα, παραμένει ένα άψυχο υπτίαμα στο σκονισμένο κουφάρι της αρχέγονης ηπείρου, της πατρίδας του ανθρώπου.

«Πατρίς Λουμουμπα, δε σκοτώθηκε το γέλιο σου, μεγάλα ποτάμια από άσπρο φως κατηφορίζουν μες στη νύχτα των μαύρων. Καλημέρα αδελφέ μας, μεγάλα άσπρα μαχαίρια από το γέλιο σου μπήγονται στις μαύρες καρδιές των άσπρων δολοφόνων. Καλημέρα Πατρίς Λουμούμπα, το άσπρο γέλιο σου ανατέλλει ασημάδευτο πάνω από τη μαύρη σου χώρα, μέσα σε όλες τις ετοιμόρροπες νύχτες των ξυπνημένων σκλάβων…
Ο ρυθμός του αίματος βαδίζει πάντα κατευθείαν προς την ελευθερία.»
(«Τα Επικαιρικά», Γιάννης Ρίτσος, 1961, «Ο Μαύρος Άγιος»).

Asante magazine