«Άναρχο» το καθεστώς φύλαξης βλαστοκυττάρων - Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Hμερομηνία : 23-03-09

Η απουσία συγκεκριμένου νομικού πλαισίου στην χώρα μας επιτρέπει σε περίπου είκοσι εταιρείες να λειτουργούν σήμερα ως Τράπεζες φύλαξης βλαστικών κυττάρων. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι απλά «πουλάνε» ελπίδα για το μέλλον, άλλοι πάλι βλέπουν μια επιστημονική επανάσταση σε αυτές.

Της Μαρίας Γαλίτση
mgalitsi@kathimerini.gr

Τα τελευταία χρόνια απασχολεί έντονα τους μελλοντικούς γονείς ένα ζήτημα: η συλλογή και φύλαξη των βλαστοκυττάρων. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι νέοι γονείς είναι η περιορισμένη ή και λαθεμένη κάποιες φορές ενημέρωση και έλλειψη εγγυήσεων σε ό, τι αφορά στη τη βιωσιμότητά αλλά και την εξασφάλιση διατήρησης τους.

Στο ερώτημα αυτό προστίθεται ένα επιπλέον δίλημμα, που αφορά στη δημόσια ή ιδιωτική φύλαξη. Στην παρούσα φάση, υπάρχει ένα νομικό κενό - τόσο στην χώρα μας όσο και σε άλλες χώρες - που επιτρέπει σε εταιρείες να εμφανίζονται με σχετική ευκολία ως τράπεζες φύλαξης βλαστικών κυττάρων, χωρίς να ελέγχονται από συγκεκριμένο φορέα.

Το kathimerini.gr ήρθε σε επαφή με τις εταιρείες οικογενειακής φύλαξης Cryo Save (κ. Γρηγόρης Ρουμελιώτης - Διευθύνων Σύμβουλος), Stem-Health (κ. Ελευθέριος Γεωργακόπουλος - Διευθυντής Συστήματος Ποιότητας και κ. Βασίλης Κελλάρης) και Biohellenika (κ. Γεώργιος Κολιάκος - Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος), η οποία συμπράττει με το Εθνικό Ίδρυμα με σκοπό όχι μόνο την ιδιωτική αλλά και τη δημόσια και μεικτή φύλαξη. Επίσης, για το ζήτημα μας μίλησαν η κα Αριάδνη Χάγερ-Θεοδωρίδου, επιστημονική συνεργάτης της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και η κα Μέρμηγκα συντονίστρια στην Τράπεζα Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.

Την έγκυρη και αντικειμενική ενημέρωση των γονέων επισημαίνει η κα Αρ. Χάγερ - Θεοδωρίδου από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. «Ευθύνη όμως της πολιτείας είναι να εξασφαλίσει πρότυπα ποιότητας και για το σκοπό αυτό πρέπει να υπάρξει συγκεκριμένη νομοθετική ρύθμιση και έλεγχος των τραπεζών που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας», τονίζει η ίδια.

Οι διεθνείς φορείς πιστοποίησης των τραπεζών φύλαξης βλαστικών κυττάρων είναι ο NETCORD-FACT και ο AABB. Αυτήν την στιγμή, λίγες μόνο εταιρείες λειτουργούν με τις προδιαγραφές των φορέων αυτών, όπως επισημαίνει η κα Χάγερ - Θεοδωρίδου και προσθέτει ότι πολλές τράπεζες λειτουργούν βάσει κάποιων ISO, τα οποία όμως πιστοποιούν την ποιότητα εργαστηριακών μεθόδων και διαδικασιών και όχι εργαστηρίων ομφαλοπλακουντιακού αίματος.

Μέχρι σήμερα, το βιολογικό υλικό που προερχόταν από τον τοκετό δεν είχε κάποια χρησιμότητα, ωστόσο χάρη στην πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας αυτό το υλικό φέρεται να είναι χρήσιμο για μελλοντική θεραπευτική χρήση, καθώς προσφέρει τη δυνατότητα αντικατάστασης κυττάρων και ιστών.

Πιο συγκεκριμένα, όταν μιλάμε για βλαστοκύτταρα αναφερόμαστε σε αρχέγονα κύτταρα που υπάρχουν στο ομφαλοπλακουντιακό αίμα, στο έμβρυο και στον ενήλικο. Έτσι λοιπόν, τα κύτταρα αυτά χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: τα παντοδύναμα, τα ολοδύναμα και τα πολυδύναμα αντίστοιχα. Τα πολυδύναμα κύτταρα, δηλαδή τα βλαστικά κύτταρα των ενηλίκων, εντοπίζονται στους περισσότερους ιστούς και όργανα του σώματος, όπως τον εγκέφαλο, τον μυελό τον οστών, το συκώτι, το δέρμα και τους σκελετικούς μύες. Ωστόσο, η ικανότητα διαφοροποίησής τους είναι περιορισμένη σε σχέση με τις δύο προηγούμενες κατηγορίες.

Δωρεάν δημόσια φύλαξη αλλά χρέωση στα μεσεγχυματικά κύτταρα

Μια άλλη κατηγορία βλαστοκυττάρων είναι τα λεγόμενα μεσεγχυματικά κύτταρα. Η απομόνωσή τους από τον ομφάλιο λώρο πραγματοποιείται με την συλλογή ενός τμήματος του μετά τον τοκετό. Τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα βρίσκονται ακόμα στο επίκεντρο ερευνών για τη θεραπεία νοσημάτων.

Η Δημόσια Τράπεζα της Ακαδημίας Αθηνών πέρα από τη δωρεάν φύλαξη των βλαστικών κυττάρων, αναλαμβάνει και την φύλαξη μεσεγχυματικών κυττάρων - τα οποία ακόμα δεν έχουν συγκεκριμένες αλλά πειραματικές εφαρμογές - με χρέωση. Η κα Χάγερ - Θεοδωρίδου αναγνωρίζει σε αυτήν την κίνηση μια πιθανή προσπάθεια της Δημόσιας Τράπεζας προκειμένου να εξασφαλίσει πόρους.

Σε ό, τι αφορά στο διαχωρισμό δημόσιας με ιδιωτικής ή οικογενειακής φύλαξης, η διαφορά έγκειται στον αλλογενή ή αυτόλογο χαρακτήρα αντίστοιχα. Δηλαδή, κατά τη δημόσια φύλαξη, λήπτης του βιολογικού αυτού υλικού μπορεί να είναι οποιοσδήποτε τρίτος, αρκεί να υπάρχει ιστοσυμβατότητα, ενώ στην ιδιωτική ή οικογενειακή, τα κύτταρα διατίθενται αποκλειστικά στην οικογένεια του δότη, έναντι χρηματικής αμοιβής.

Το δίλημμα της δημόσιας ή οικογενειακής φύλαξης

Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής τάσσεται υπέρ της δημόσιας φύλαξης. Την θέση αυτή στηρίζει σε δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, η ποσότητα των κυττάρων - σύμφωνα με την Επιτροπή - δεν επαρκεί συχνά για τις ανάγκες μεταμόσχευσης ενώ έχει υποστηριχθεί ότι η χρήση αυτόλογου μοσχεύματος ενδέχεται να μην έχει θεραπευτικά αποτελέσματα στην περίπτωση νοσημάτων του αίματος λόγω μετάλλαξης, διότι η αιτία μπορεί να υφίσταται και στο ίδιο το μόσχευμα. Δεύτερον, η Επιτροπή θέτει έναν κοινωνικοηθικό προβληματισμό: Δικαιολογείται άραγε η διατήρηση των κυττάρων αποκλειστικά για ιδιωτική χρήση ή είναι προτιμότερη η διάθεσή τους σε κοινή χρήση, ώστε να μην καταλήξουν να αχρηστευθούν;

Από την άλλη πλευρά, οι ιδιωτικές τράπεζες ισχυρίζονται ότι η οικογενειακή φύλαξη είναι σημαντική γιατί η συμβατότητα των κυττάρων είναι 100% για το ίδιο το παιδί και αρκετά υψηλό για τους γονείς και τα αδέρφια. Ακόμα, στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει απώλεια πολύτιμου χρόνου στην αναζήτηση κυττάρων. Επιπλέον, η πρακτική της ιδιωτικής χρήσης αποφεύγει το πρόβλημα του ελέγχου της ιστοσυμβατότητας.

Σύμφωνα με την κα Χάγερ - Θεοδωρίδου, την ελληνική πραγματικότητα στο θέμα των βλαστικών κυττάρων συνθέτουν - πέρα από το νομικό κενό και την ελλιπή ενημέρωση των γονέων - και η μεγάλη δραστηριότητα των ιδιωτικών τραπεζών αλλά και η ηθική πίεση των γονέων.

Την επέκταση της δράσης των ιδιωτικών τραπεζών μαρτυρά το ποσοστό οικογενειακής φύλαξης που στην χώρας μας φτάνει το 20% ενώ στις ΗΠΑ μόλις το 5%. Την ίδια ώρα, στην Γαλλία και την Ιταλία απαγορεύεται η ιδιωτική φύλαξη, ενώ στην Αυστρία και τη Γερμανία είναι νόμιμη η οικογενειακή φύλαξη αλλά οι προδιαγραφές είναι εξίσου αυστηρές όσο και για τις δημόσιες τράπεζες. Μάλιστα, όπως ανέφερε η κα Χάγερ - Θεοδωρίδου, στην Ελλάδα πολλοί είναι εκείνοι οι γονείς που υποβάλλονται σε ενοχικά διλήμματα από ιδιωτικά νοσοκομεία τα οποία συνεργάζονται ή έχουν τράπεζες αποθήκευσης βλαστοκυττάρων.

Ασφάλεια της μεταφοράς

Ένα άλλο θέμα που απασχολεί τους γονείς είναι η ασφάλεια όχι μόνο κατά τη φύλαξη των βλαστικών κυττάρων αλλά και κατά τη μεταφορά τους καθώς απαιτείται άμεση αποθήκευσή τους, αλλιώς καταστρέφονται. Το πρόβλημα είναι ακόμα πιο έντονο όταν πρόκειται να μεταφερθούν σε μακρινές αποστάσεις. Περίπου πριν από τρεις μήνες, καταστράφηκαν τα βλαστοκύτταρα ενός ζευγαριού από το Βόλο, καθώς το δέμα - που εστάλη με τα ΕΛΤΑ - καθυστέρησε να φτάσει στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών. Η κα Μέρμηγκα, συντονίστρια της Τράπεζας Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος, μας εξήγησε ότι η μεταφορά των δειγμάτων όταν πρόκειται για επαρχία γίνεται με ευθύνη των γονέων. «Δεν είμαστε δίκτυο, ούτε κούριερ, είμαστε εργαστήριο. Αυτό που εμείς κάνουμε είναι να στέλνουμε ταχυδρομικώς τον ασκό και να λέμε ρητά ότι μέσα σε 24 ώρες θα πρέπει να μας επιστραφεί με το δείγμα», τονίζει η κα Μέρμηγκα.

Μέχρι στιγμής η πραγματικότητα δείχνει ότι χιλιάδες δείγματα έχουν φυλαχθεί παρά το νομικό κενό. Η ελπίδα των ανθρώπων για την εξασφάλιση της υγείας των παιδιών τους δεν πρέπει να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από επιχειρήσεις που δεν τηρούν τις στοιχειώδεις προδιαγραφές ποιότητας. Για τον λόγο αυτό, είανι επιτακτική η εφαρμογή μιας σχετικής νομοθεσίας για την πιστοποίηση της λειτουργίας των τραπεζών αλλά και η ακριβής και έγκυρη ενημέρωση των πολιτών.

www.kathimerini.gr