Γράμμα απ’ τη Μέση Ανατολή: Η Αίγυπτος επαναστατεί, το Ισραήλ ανησυχεί - του Νικόλαου Μόττα*

Φωτο: Νετανιάχου - Μουμπάρακ, σε παλαιότερη συνάντησή τους

ΤΕΛ ΑΒΙΒ -

Η παλαϊκή εξέγερση των τελευταίων επτά ημερών στην Αίγυπτο συγκλονίζει τον αραβικό κόσμο. Σε Συρία, Ιορδανία και Υεμένη σημειώθηκαν «μετασεισμοί» της επαναστατικής έκρηξης του Καίρου, με διοργάνωση αντικυβερνητικών διαδηλώσεων ως ένδειξη αλληλεγγύης στους αιγυπτίους. Πέραν των ΗΠΑ, που αγωνιούν γιά τα στρατηγικά τους συμφέροντα στην περιοχή, η χώρα που ανησυχεί περισσότερο γιά τις εξελίξεις στην Αίγυπτο είναι το γειτονικό Ισραήλ.

Η αίσθηση που επικρατεί στο Τελ Αβιβ και την Ιερουσαλήμ γιά τα τεκταινόμενα είναι «συγκρατημένη ανησυχία». Από τη μια πλευρά, η επανάσταση που λαμβάνει χώρα στην Αίγυπτο είναι μιά αμοιγώς κοινωνική εξέγερση - ο λαός εξεγείρεται κατά του αυταρχικού καθεστώτος Μουμπάρακ ζητώντας αλλαγή πολιτικού σκηνικού, δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη. Εκδηλώσεις θρησκευτικού φονταμενταλισμού η αντισημιτισμού έχουν, μέχρι στιγμής, εκλείψει από την «επανάσταση των γιασεμιών». Υπό αυτό το πρίσμα, ο μέσος ισραηλινός (ιδιαίτερα η ισραηλινή αριστερά) δε μπορεί παρά να ταυτίζεται με τα αυτονόητα αιτήματα των γειτόνων του. Η κοινωνική αλληλεγγύη άλλωστε μεταξύ των λαών υπήρξε πάντοτε ένα φαινόμενο που ξεπερνούσε - και ξεπερνά - τα σύνορα των κρατικών οντοτήτων.

Από την άλλη πλευρά, η σχέση Ισραήλ-Αιγύπτου είναι ζωτικής σημασίας τόσο γιά την ειρήνη στην περιοχή, όσο και γιά την ίδια την ύπαρξη του ισραηλινού κράτους. Η εξαιρετικά ταραχώδης περίοδος στις σχέσεις των δύο χωρών κατά τις δεκαετίες 1960 και 1970 (Πόλεμος των Έξι ημερών, Γιόμ Κιπούρ) έληξε με την υπογραφή της περίφημης ισραηλινο-αιγυπτιακής συμφωνίας ειρήνης του 1979 στο Καμπ Ντέιβιντ.

Το αποτέλεσμα της συμφωνίας ήταν, μεταξύ άλλων, η αποστρατικοποίηση της χερσονήσου του Σινά και η πλήρης αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων.

Η δολοφονία του Ανουάρ Αλ Σαντάτ τον Οκτώβριο του 1981 δεν άλλαξε το σκηνικό. Η άνοδος του Χόσνι Μουμπάρακ στην εξουσία αποδείχθηκε επωφελής γιά το Τελ Αβιβ, καθώς ο αιγύπτιος ηγέτης ακολούθησε επί τριάντα συναπτά έτη μιά εξόχως φιλική προς τα ισραηλινά συμφέροντα εξωτερική πολιτική. Μένοντας χαρακτηριστικά ουδέτερο στην ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη το καθεστώς Μουμπάρακ προσέφερε στο Ισραήλ ένα πολύτιμο δώρο: την σιγουριά ότι δεν κινδυνεύει από το Κάιρο. Όλα αυτά τη στιγμή που η συντριπτική πλειοψηφία των αιγυπτίων πολιτών (περίπου 92% το 2006) θεωρούσαν το Ισραήλ «εχθρό».

Η πιθανότητα να συνεχιστεί η δυναστεία Μουμπάρακ (απ’ τον Χόσνι στον Γκαμάλ) αποτελούσε το ιδανικό σενάριο γιά το Τελ Αβιβ. Οι εξελίξεις όμως άλλαξαν τα δεδομένα, με το τριακονταετούς διάρκειας καθεστώς του Καΐρου να τρίζει επικίνδυνα προκαλώντας ερωτήματα στους ισραηλινούς. Τι θα συμβεί όταν «πέσει» ο Μουμπάρακ; Ποιός θα αναλάβει τα ηνία της μεγάλης αραβικής χώρας; Θα σεβαστεί τις συμφωνίες ειρήνης η νέα κυβέρνηση; Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει η αιγυπτιακή επανάσταση σε άλλες γειτονικές χώρες όπως η Συρία και η Ιορδανία;

Και η αλήθεια είναι πως το Ισραήλ αισθάνεται μάλλον άβολα στην πιθανότητα «δημοκρατικοποίησης» των γειτόνων του, ιδιαίτερα δε της Αιγύπτου. Η εξήγηση απλή: η κυριαρχία των καθεστώτων με τα οποία η ισραηλινή κυβέρνηση διατηρούσε φιλικές σχέσεις εξασφάλιζε την ειρήνη στις μεταξύ τους σχέσεις και, κατ’ επέκταση, εξυπηρετούσε τόσο τα συμφέροντα του Τελ Αβιβ όσο και αυτά της Ουάσινγκτον.

Άλλωστε, επί τριάντα χρόνια το τρίγωνο Ουάσινγκτον-Τελ Αβιβ-Κάιρο (μαζί με τη διακριτική συνεργασία της Ιορδανίας) κατάφερε να επιβάλλει τα συμφέροντα του στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Τώρα που ο ένας κρίκος κλονίζεται σοβαρά το σκηνικό ενδέχεται να αλλάξει. Το μόνο σίγουρο είναι πως το Ισραήλ θα παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις της αιγυπτιακής εξέγερσης μέχρις ότου βεβαιωθεί ότι δεν κινδυνεύει να επιστρέψει στην προ του 1979 περίοδο.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΟΤΤΑΣ

1.2.2011

*Ο κ. Νικόλαος Μόττας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το Γενάρη του 1984. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Westminster του Λονδίνου και κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο (Master of Arts) στις Διπλωματικές Σπουδές. Από το 2006 έως το 2009 ήταν τακτικός συνεργάτης των εφημερίδων «Μακεδονία» και «Θεσσαλονίκη» αρθρογραφώντας γιά διεθνή γεγονότα, ενώ κείμενα του περί ελληνικής, ευρωπαϊκης και διεθνούς πολιτικής έχουν δημοσιευθεί και σε αγγλόφωνες πηγές. Την παρούσα ακαδημαϊκή περίοδο (2010-2011) είναι μεταπτυχιακός φοιτητής του διεθνούς προγράμματος Conflict Resolution & Mediation στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβιβ.