Επαναστατικό ντόμινο - του Παύλου Τσίμα

Μοιάζει απίστευτο: έπειτα από 42 χρόνια στην εξουσία, ο Μουαµάρ Καντάφι βρίσκεται αντιµέτωπος µε ένα ισχυρό κύµα διαδηλωτών. Στο Μπαχρέιν, τη Σαναά της Υεµένης, την Ιορδανία ή την Αλγερία, αυτό το επαναστατικό ντόµινο που άρχισε να εξελίσσεται τον περασµένο ∆εκέµβριο στην Τυνησία κι έφτασε, µε πάταγο, ώς τις όχθες του Νείλου, µοιάζει ασταµάτητο. Και η ερώτηση που από την αρχή έθεταν όλοι οι αναλυτές, αν έχουµε να κάνουµε µε ένα αραβικό 1989 ή για ένα σουνιτικό 1979, µοιάζει όλο και πιο παρωχηµένη.

∆εν είναι, φυσικά, ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ούτε η πτώση του Τείχους του Βερολίνου ούτε ο µεσαιωνικός θρίαµβος του Χοµεϊνί επαναλαµβάνονται σε µεσογειακή έκδοση. Αντίθετα, αυτό που συµβαίνει στηγειτονιά µας δενείναι ερµηνεύσιµοµε τους παραδοσιακούς όρους και τα στερεότυπα µε τα οποία µάθαµε να διαβάζουµε την αραβική πραγµατικότητα. Αµφισβητεί τη στερεότυπη αντίληψη της ∆ύσης πως αυτοί οι λαοί είναι καταδικασµένοι να διαλέξουν µόνον ανάµεσα σε ένα αυταρχικό, δικτατορικό καθεστώς ή τη σαρία, τον ισλαµικό φονταµενταλισµό και την Αλ Κάιντα.

Είναι πολύ νωρίς να µαντέψει κανείς τι έκβαση θα έχει αυτό το πελώριο απελευθερωτικό κύµα. Είναι αδύνατον, ιδίως εµείς από µακριά, να προβλέψουµε το τέλος αυτής της περιπέτειας. Και θα ήταν επιπόλαιο να προεξοφλήσουµε ότι όλος αυτός ο πυρετός

Αποδεικνύεται ότι ακόµη και στους τόπους τους οποίους είχαµε αυθαιρέτως ξεγράψει ως αµέτοχους των δηµοκρατικών αξιών υπάρχουν κοινωνίες πολιτών που βρίσκουν φωνή και διεκδικούν τη δηµοκρατική τους επιβεβαίωση

θα οδηγήσει σε έναν ανέφελο δηµοκρατικό θρίαµβο.

Μα είναι σαφές ήδη ότι αυτός ο παναραβικός ξεσηκωµός της «γενιάς Αλ Τζαζίρα», εκτός από το να µας υποχρεώνει να σηκώσουµε το βλέµµα απ’ όσα συµβαίνουν εµπρός στη µύτη µας – την επικοινωνιακή πανωλεθρία της «αξιοποίησης δηµόσιας περιουσίας», το πατατράκ της ενδοκυβερνητικής κόντρας για τους «ηµιυπαίθριους» ή τη γενικότερη αίσθηση ότι από την εγχώρια πολιτική ζωή λείπουν, ακόµη και µετά το σοκ της χρεοκοπίας, ο στόχος, ο τόνος, το σχέδιο και ο προσανατολισµός και από τις πολιτικές ελίτ η έµπνευση και το θάρρος – µας υποχρεώνει επίσης να ξανασκεφτούµε εξ αρχής τον κόσµο µας και το µέλλον του.

Πρώτον, επειδή αποδεικνύει στηνπράξηότι αυτό που ένας ριζοσπάστης θεωρητικός ονόµασε κάποτε «eros effect», το ξαφνικό, απροειδοποίητο ξέσπασµα µιας εξέγερσης από τα κάτω, που να πιάνει απροετοίµαστους τους πάντες, να κοινωνεί µεγάλα πλήθη σε µια µεθυστική αίσθηση κοινών στόχων και αξιών και να επιβάλει ανατροπές, είναι ακόµη πραγµατοποιήσιµο, δεν ανήκει στη σφαίρα της µυθικής ουτοπίας.

Επειτα επειδή αποδεικνύει ότι ακόµη και στους τόπους τους οποίους είχαµε αυθαιρέτως ξεγράψει ως αµέτοχους των δηµοκρατικών αξιών υπάρχουν κοινωνίες πολιτών που υπό προϋποθέσεις µπορούν να οργανώνονται, να βρίσκουν φωνή και να διεκδικούν τη δηµοκρατική τους επιβεβαίωση. Και, τέλος, επειδή φαίνεται πιθανή µια ριζική ανατροπή των συσχετισµών που παγίωσε το τέλος του Ψυχρού Πολέµου (δηλαδή, η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισµού, αλλά µαζί και του σοσιαλδηµοκρατικού «καπιταλισµού µε ανθρώπινο πρόσωπο»).

Αν αποδειχθεί ότι δεν ζούµε σ’ έναν µονοσήµαντο κόσµο που ορίζει η σοφία των αγορών και των δυτικών ντοµίνιουµ, µα σε έναν κόσµο που µπορεί να µας επιφυλάσσει εκπλήξεις και ανατροπές, είναι φανερό ότι θα πρέπει όλα να τα ξανασκεφτούµε εξ αρχής. Να σκεφτούµε, για παράδειγµα, µήπως ο περίφηµος «πόλεµος κατά της τροµοκρατίας» δόθηκε µε λάθος όπλα, µε λάθος στόχους και λάθος συµµάχους τα 20 τελευταία χρόνια. Και µήπως µια πραγµατική, µη κηδεµονευόµενη από ξένες δυνάµεις δηµοκρατική άνοιξη στην Αίγυπτο και τις άλλες χώρες της περιοχής µπορεί να δηµιουργήσει συνθήκες διατηρήσιµης ασφάλειας.

Να σκεφτούµε , επίσης, ότι το «µεταναστευτικό» δεν λύνεται µε αστυνοµικά µέτρα, που εξάγονται µάλιστα σε «φιλικά» δικτατορικά καθεστώτα τα οποία αναλάµβαναν να λειτουργήσουν ως εθελοντές συνοριοφύλακες, αιχµαλωτίζοντας τη δυστυχία στα σύνορά τους, αλλά µε µια νέα διαπραγµάτευση στη βάση πιο ισότιµων ανταλλαγών ανάµεσα στον κόσµο µας και τον κόσµο τους.

Ή, τέλος, ότι στο «Παλαιστινιακό», η ανάδειξη µέσα από αυθεντικές διαδικασίες ηγεσιών µε εθνικές και δηµοκρατικές ευαισθησίες στην Αίγυπτο και τις άλλες αραβικές χώρες, προσφέρει µια µοναδική ευκαιρία για την ανατροπή του βάναυσου status quo και µια διατηρήσιµη συµφωνηµένη λύση.

ΤΑ ΝΕΑ