Ιάκωβος Καμπανέλλης, ένας θαυμάσιος Έλληνας

23.02.2011

ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΔΑΓΛΑΣ

Ιάκωβος Καμπανέλλης: Ο θεατρικός συγγραφέας, που υπέγραψε ορισμένα από τα σημαντικότερα σενάρια του ελληνικού κινηματογράφου και σφράγισε την σύγχρονη πολιτική ιστορία με το βιβλίο του «Μάουτχαουζεν», γεννήθηκε στην Νάξο το 1922. Η Πολιτεία τον τίμησε απονέμοντας του τον τίτλο του Ακαδημαϊκού. Οι γενιές του 114 και του Πολυτεχνείου τον τίμησαν με τις αναφορές στο έργο του.

Στην κατοχή πέρασε στην Αντίσταση, συνελήφθη από τους Γερμανούς που τον έστειλαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης «Μαουτχάουζεν». Από τα θεατρικά του έργα ξεχωρίζουν τα “Έβδομη μέρα της δημιουργίας”, “Η Αυλή των θαυμάτων”, “Ηλικία της νύχτας”, “Παραμύθι χωρίς όνομα”, “Γειτονιά των Αγγέλων”, “Βίβα Ασπασία”, “Οδυσσέα γύρισε σπίτι”, “Αποικία των τιμωρημένων”, “Το μεγάλο μας τσίρκο”, “Ο εχθρός λαός” και “Πρόσωπα για βιολί και ορχήστρα”.
Έγραψε το σενάριο σε κινηματογραφικές παραγωγές που άφησαν εποχή όπως στη «Στέλλα» του Κακογιάννη και τον «Δράκο» του Νίκου Κούνδουρου.

Το έργο του πλούσιο και σημαντικό για τα ελληνικά γράμματα. Στενός συνεργάτης του Καρόλου Κουν, έγραψε έξι ποιήματα για την εποχή της Αντίστασης και των στρατοπέδων συγκέντρωσης τα οποία μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης με την μουσική δουλειά «Μάουτχαουζεν» . Η δουλειά αυτή αποτέλεσε αναφορά και σημάδι πολιτιστικής ταυτότητας για τουλάχιστον δύο γενιές, αυτής του 114 της δεκαετίας του ’60 και αυτής του Πολυτεχνείου . Η πνευματική του παραγωγή, χαρακτηρίζεται για τον πλούτο και τη διαχρονικότητα του, αντικατοπτρίζοντας την κοινωνική ευαισθησία που τον διαπνέει σαν άνθρωπο, σε συνδυασμό με την εμπειρία του στρατοπέδου συγκέντρωσης –στοιχεία που τον καθόρισαν. Στη γραφή του ενσαρκώνονται μαχητικά τα πιο πρωτοποριακά κοινωνικά αιτήματα της νεώτερης ιστορίας της χώρας και της νεοελληνικής περιπέτειας.

Διαβάζοντας τους στίχους του «Μεγάλου μας τσίρκου», μένουμε άφωνοι με την ομοιότητα εκείνης της εποχής (δικτατορία) με τη δική μας, γεγονός που μας κάνει ακόμα περισσότερο βέβαιους ότι όσες παραχωρήσεις και θυσίες κι αν δώσεις στο αδηφάγο τέρας της εξουσίας, πάντα θα ζητάει ακόμα περισσότερες.  Διαβάστε τους στίχους κι ανατριχιάστε:

Μεγάλα νέα φέρνω από κει πάνω
περίμενε μια στάλα ν’ ανασάνω
και να σκεφτώ αν πρέπει να γελάσω,
να κλάψω, να φωνάξω, ή να σωπάσω.
Οι βασιλιάδες φύγανε και πάνε
και στο λιμάνι τώρα, κάτω στο γιαλό,
οι σύμμαχοι τους στέλνουν στο καλό.
Καθώς τα μαγειρέψαν και τα φτιάξαν
από ξαρχής το λάκκο τους εσκάψαν
κι από κοντά οι μεγάλοι μας προστάτες,
αγάλι-αγάλι εγίναν νεκροθάφτες
και ποιος πληρώνει πάλι τα σπασμένα
και πώς να ξαναρχίσω πάλι απ’ την αρχή
κι ας ήξερα τουλάχιστον γιατί.

Το ριζικό μου ακόμα τι μου γράφει
το μελετάνε τρεις μηχανορράφοι.
Θα μας το πουν γραφιάδες και παπάδες
με τούμπανα, παράτες και γιορτάδες.
Το σύνταγμα βαστούν χωροφυλάκοι
και στο παλάτι μέσα οι παλατιανοί
προσμένουν κάτι νέο να φανεί.
Στολίστηκαν οι ξένοι τραπεζίτες,
ξυρίστηκαν οι Έλληνες μεσίτες.
Εφτά ο τόκος πέντε το φτιασίδι,
σαράντα με το λάδι και το ξύδι
κι αυτός που πίστευε και καρτερούσε,
βουβός φαρμακωμένος στέκει και θωρεί
τη λευτεριά που βγαίνει στο σφυρί.

Λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι,
μην έχεις πια την πείνα για καμάρι.
Οι αγώνες πούχεις κάνει δεν φελάνε
το αίμα το χυμένο αν δεν ξοφλάνε.
Λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι,
η πείνα το καμάρι είναι του κιοτή,
του σκλάβου που του μέλλει να θαφτεί.

Να τι έγραφε επίσης ο ίδιος, σχολιάζοντας το θαυμάσιο θεατρικό του «Η Αυλή των θαυμάτων», βάζοντας στο μυαλό μας τη σκέψη ότι μερικά πράγματα, είναι τόσο κραυγαλέα στημένα διαχρονικά, που δε γίνεται να την ξαναπατήσουμε, όσο κι αν εκβιαζόμαστε από τους εξουσιαστές μας:

«Η “Αυλή των Θαυμάτων” βασίζεται στην έλλειψη σταθερότητας και σιγουριάς, που χαρακτηρίζει τη ζωή του Έλληνα. Η αστάθεια αυτή, όσο γνώριμη σε όλους μας, αρχίζει από το αλλοπρόσαλλο κλίμα μας, τη “στρατηγική” γεωγραφική μας θέση, τη φτώχεια του τόπου μας, και τελειώνει στην ιδιωτική μας οικονομία. Όλα στην Ελλάδα ανεβοκατεβαίνουν πολύ εύκολα, κυλούν, φεύγουν, κι η συνηθισμένη λαχτάρα του Ρωμιού είναι να στεριώσει κάπου, να σιγουρέψει κάτι.».

Ελπίζω μόλις δημοσιευτούν αυτές οι αράδες, ο μεγάλος μας συγγραφέας και αγωνιστής να έχει κερδίσει τη μάχη της ζωής και να βγει νικητής από την περιπέτεια την υγείας του.

Τον ευχαριστούμε.

Statesmen