Ζντράβκα Μιχαήλοβα: Η βραβευμένη Βουλγάρα ελληνίστρια μιλά για τον ελληνικό πολιτισμό

Η «φλόγα» της αγάπης για την ελληνική γλώσσα σιγοκαίει στην καρδιά της εδώ και χρόνια, όταν άγουρο κορίτσι ακόμη μελετούσε τους αρχαίους κλασσικούς. Μεγαλώνοντας, η «φλόγα» θέριεψε και η αγάπη έγινε πάθος που τη συνεπήρε και την οδήγησε στο ν' ασχοληθεί, πρώτα ως διερμηνέας και στη συνέχεια ως μεταφράστρια ελληνικών λογοτεχνικών έργων στη μητρική της γλώσσα, τη βουλγαρική. Από προχθές, μάλιστα, η Ζντράβκα Μιχαήλοβα- περί ης ο λόγος- απολαμβάνει τη διάκριση της τιμηθείσας με το Βραβείο Μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα, που της απονεμήθηκε ομόφωνα, για τη μετάφραση του έργου "Γραφή του Παντόπτη" (Ανθολογία ποιημάτων) του Γιάννη Ρίτσου, (εκδ. Stigmati).

Το βραβείο αυτό αποτελεί για την ίδια, όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «τη μεγαλύτερη αναγνώριση της αφοσίωσης και των ενασχολήσεών μου, μίας 25ετίας, και αποδίδει τη δέουσα εκτίμηση στο επάγγελμα του μεταφραστή λογοτεχνίας, το οποίο δεν χαίρει πάντα του σεβασμού που τού αξίζει» .

Η Ζντράβκα Μιχαήλοβα δεν κρύβει τη χαρά της, καθώς, όπως εξομολογείται, «όση εμπιστοσύνη κι αν έχει κανείς ότι πράττει το σωστό και η δουλειά του είναι ποιοτική, η απονομή του Κρατικού βραβείου μετάφρασης είναι η ανώτατη διάκριση για όσους ασχολούνται με την προβολή και διάδοση της σύγχρονης ελληνικής Γραμματείας στο εξωτερικό».

Με τη σεμνότητα που τη διακρίνει, δεν παραλείπει να εκφράσει τις ευχαριστίες της προς τα μέλη της κριτικής επιτροπής βράβευσης του ΥΠΠΟ για το ότι ξεχώρισαν τη δουλειά της ως μεταφράστρια, αλλά και τη συγκεκριμένη έκδοση. «Είναι διπλή η ικανοποίηση που νιώθω, γιατί είναι ουσιαστικά το τρίτο βιβλίο του Ρίτσου που έκανα στα βουλγάρικα- το 2002 βγήκε η 'Τεταρτη διάσταση', το 2005 το πεζογράφημα 'Ο Αρίοστος ο Προσεκτικός αφηγείται στιγμές του βίου και του ύπνου του' από την εννιαλογία 'Εικονοστάσι ανώνυμων αγίων', και τώρα η ανθολογία αμετάφραστων στα βουλγάρικα ποιήμάτων του» , σημειώνει.

Οι αρχαίοι φιλόσοφοι, ο "Ταχυδρόμος" και ο Θεοδωράκης…

Μαθήτρια ακόμη του λυκείου, στην εφηβεία των 16 της χρόνων, η Ζντράβκα Μιχαήλοβα, εντρυφεί, στις σχολικές αίθουσες, στους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους και την ιστορία του αρχαίου κόσμου, όταν μια ανεξήγητη- έως σήμερα- δύναμη την ωθεί προς τη νέα ελληνική γλώσσα. «Κάτι μέσα μου, μού έλεγε ν' ακολουθήσω τη νέα ελληνική. Ακριβώς τι, δεν το γνωρίζω. Είχα την αίσθηση πως θα βρω κάτι ενδιαφέρον πίσω απ' αυτό», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η πολυτάλαντη Βουλγάρα Ελληνίστρια, αρθογράφος, διερμηνέας και μεταφράστρια ελληνικής λογοτεχνίας στα βουλγαρικά.

Στην τελευταία τάξη του λυκείου είχε αποκρυσταλλωθεί μέσα της η επιθυμία να σπουδάσει Νεοελληνική φιλολογία, ωστόσο δεν υπήρχαν, όπως τώρα, πανεπιστημιακές σχολές (και πολλά φροντιστήρια), όπου να διδάσκονται τα νέα ελληνικά. Έτσι, στις εισαγωγικές εξετάσεις του πανεπιστημίου, πέρασε στην κλασική φιλολογία και τη δημοσιογραφία, επιλέγοντας τελικά την τελευταία, την οποία "υπηρετεί'' μέχρι σήμερα, αρθογραφόντας σε περιοδικά κι εφημερίδες για θέματα πολιτισμού, γλώσσας, πολιτιστικής κληρονομιάς και πολιτιστικού τουρισμού, πάντα μ' ένα … άρωμα Ελλάδας.

Μεγαλωμένη σ' ένα σπίτι που "ξεχείλιζε" από τα βιβλία των δύο δημοσιογράφων γονιών της- η μητέρα της ήταν δημοσιογράφος και στη συνέχεια εξελίχθηκε σε καθηγήτρια πολιτικών επιστημών του Πανεπιστημίου της Σόφιας, ο δε πατέρας της αρχισυντάκτης σε μια από τις πλέον έγκυρες εφημερίδες της πρωτεύουσας- η Ζντράβκα Μιχαήλοβα έμαθε … από κούνια ν'αγαπά το βιβλίο και σιγά- σιγά ν' ανακαλύπτει και την ελληνική λογοτεχνία.

Η πρώτη επαφή της με την ελληνική ποίηση και πεζογραφία ήταν μέσα από τα μεταφρασμένα έργα του Καζαντζάκη, του Σεφέρη, του Καβάφη και του Ρίτσου, που άσκησαν πάνω της μια τέτοια γοητεία, ώστε την έκαναν να θέλει να εμβαθύνει περισσότερο, διαβάζοντας το πρωτότυπο. «Όντως, προχώρησα προς αυτή την κατεύθυνση. Παράλληλα, ωστόσο, μ' ενδιέφερε και η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και γι' αυτό είχα ζητήσει από τη δασκάλα που μού παρέδιδε τα ιδιαίτερα, να διαβάζουμε κείμενα από εφημερίδες», μας λέει και μας αποκαλύπτει πώς, μέσα από τις σελίδες του "Ταχυδρόμου" και άλλων ελληνικών εντύπων "ανακάλυπτε" την τρέχουσα πραγματικότητα.

Και μπορεί ν' αγάπησε την ελληνική γλώσσα μέσα από τα βιβλία, αλλά ήταν κι η μουσική του Θεοδωράκη που έπαιξε το δικό της ρόλο, ώστε όχι μόνο να μάθει ελληνικά, αλλά να φτάσει στο επίπεδο που βρίσκεται σήμερα. "Ο πατέρας μου είχε κάνει ένα επαγγελματικό ταξίδι στην Ελλάδα κι έφερε ένα δίσκο βινυλίου, το 'Βράχο, βράχο τον καημό μου' του Μ. Θεοδωράκη. Αυτά, ίσως, ήταν τα πρώτα ακούσματα της ελληνικής γλώσσας και μουσικής που είχα. Ο δίσκος αυτός γύριζε στο γραμμόφωνο αμέτρητες ώρες κάθε μέρα", θυμάται με νοσταλγία.

Το πρώτο ταξίδι της στην Ελλάδα το έκανε το καλοκαίρι του 1978. «Αφού έκανα έναν χρόνο ιδιαίτερα και οι γονείς μου είχαν πλέον καταλάβει ότι έχω μεγάλο μεράκι για τα ελληνικά, μού χάρισαν ένα ταξίδι, το καλοκαίρι. Ήρθα, λοιπόν, εδώ κι επισκέφθηκα τους μεγάλους αρχαιολογικούς χώρους της ελληνικής επικράτειας», αναφέρει.

Ήταν, όμως, λίγα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1981, που ένα ακόμη ταξίδι στην Ελλάδα, ως προσκεκλημένη ενός φιλικού ζευγαριού, ήταν αυτό που, όπως λέει, της έδωσε «πραγματική γνώση για τη σύγχρονη Αθήνα και τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα».

Τότε είχε ήδη αρχίσει να δουλεύει ως διερμηνέας και είχε κάνει και κάποιες πρώτες δοκιμές στη λογοτεχνική μετάφραση. Έκτοτε, επισκέφθηκε πάρα πολλές φορές την Ελλάδα, προτού τα επαγγελματικά της βήματα την οδηγήσουν στο πόστο της, στην πρεσβεία της Βουλγαρίας, στην Αθήνα.

Αυτή την εποχή, η Ζντράβκα Μιχαήλοβα έχει μόλις ολοκληρώσει τη μετάφραση ενός από τα τελευταία διηγήματα του Τάκη Θεοδωρόπουλου, "Το αριστερό χέρι της Αφροδίτης", ενώ στα τελειώματα βρίσκεται και η μετάφραση του μυθιστορήματος της Έλενας Χουζούρη "Σκοτεινός Βαρδάρης", το οποίο, όπως αναφέρει, έχει πολλές αναφορές στη Βουλγαρία, καθώς ο παππούς της συγγραφέως ήταν πρόσφυγας από το Μέλνικ (Μελένικο), μια περιοχή που μέχρι το 1913 και τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, με την οποία δόθηκε τέλος στο Β' Βαλκανικό Πόλεμο, είχε και ελληνικό στοιχείο.

Έλληνες συγγραφείς στη Βουλγαρία και Βούλγαροι στην Ελλάδα

Η Ζντράβκα Μιχαήλοβα έχει μακρά εμπειρία στη λογοτεχνική μετάφραση από την ελληνική στη βουλγαρική γλώσσα, όπως αποδεικνύουν τα δεκάδες βιβλία που έχει μεταφράσει, τα περισσότερα από τα όποια έχει, επίσης, προλογίσει, έτσι ώστε να μπορέσει, όπως σημειώνει, "να τοποθετηθεί ο Βούλγαρος αναγνώστης στο γενικότερο πλαίσιο του σύγχρονου ελληνικού τοπίου, να εξοικειωθεί με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, με την προσωπικότητα του συγγραφέα".

Πώς βλέπει, λοιπόν, με το έμπειρο μάτι της, την κατάσταση, σήμερα, στη Βουλγαρία σε ό,τι αφορά τη μεταφρασμένη ελληνική λογοτεχνία; "Κατ' αρχήν- μας απαντά- υπάρχει μία σταθερή μερίδα του αναγνωστικού κοινού, που ενδιαφέρεται για την προώθηση της ελληνικής λογοτεχνίας και την ελληνική ποίηση. Στη Βουλγαρία, η Ελλάδα είναι πιο γνωστή με την ποίησή της. Έτσι, προσπαθούμε τώρα να καλλιεργήσουμε ένα ενδιαφέρον στο αναγνωστικό κοινό για τη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία και δοκιμιογραφία, το θεατρικό λόγο".

Μάλιστα, το 2002 η ίδια είχε κάνει ένα ευρύ project, συνολικά πέντε βιβλίων, με τα οποία "σύστηνε" από κοινού, στο βουλγαρικό αναγνωστικό κοινό, τη σύγχρονη ελληνική δοκιμιογραφία, μία ανθολογία διηγημάτων και μία ανθολογία ποιημάτων, για να δώσει μια πιο ολοκληρωμένη "γεύση" της ελληνικής γραφής.

"Υπάρχει ενδιαφέρον για την ελληνική λογοτεχνία, αλλά απαιτείται πολύ καλύτερη διαφήμιση των νέων εκδόσεων και προώθησή τους στην αγορά, η οποία, όπως κι εδώ, κατακλύζεται από πάρα πολλά βιβλία, απ' όλες τις χώρες. Προηγούνται στο ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού η αγγλόφωνη λογοτεχνία και ακολουθεί η ισπανόφωνη. Λογοτεχνίες των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών χρειάζονται μία ιδιαίτερη προώθηση και φροντίδα κι απ' αυτή την άποψη θα βοηθούσε, εάν οι νέες εκδόσεις παρουσιαζόταν από τους ίδιους τους συγγραφείς, μέσα από μια συζήτηση. Στο σημείο αυτό βλέπω ότι θα μπορούσε να υπάρξει κάποια στήριξη από την ελληνική Πολιτεία και από την άλλη, οι Βούλγαροι εκδότες θα μπορούσαν να δραστηριοποιηθούν ακόμη περισσότερο", τονίζει.

Σε ό,τι αφορά τη μεταφρασμένη στα ελληνικά βουλγαρική λογοτεχνία, η Ζντράβκα Μιχαήλοβα σημειώνει: "Δεν έχουν μεταφραστεί πολλά βουλγαρικά βιβλία στην ελληνική. Πάντως, γίνεται μια προσπάθεια τα τελευταία χρόνια και ορισμένοι εκδοτικοί οίκοι, όπως ο Κέδρος και ο Λιβάνης έχουν μεταφράσει κι εκδώσει κάποια βιβλία της βουλγαρικής λογοτεχνίας. Υπάρχει, ωστόσο, και μια νέα γενιά νέων ανθρώπων που θα μπορούσε να προβληθεί".

Λίγα λόγια για τη Ζντράβκα Μιχαήλοβα

Η Ζντράβκα Μιχαήλοβα γεννήθηκε το 1961, στη Σόφια. Απόφοιτος της Σχολής Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου της Σόφιας, ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές, με θέμα "Ευρωπαϊκή οργάνωση και διπλωματία", στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Από το 1994 εργάζεται στο Υπουργείο Εξωτερικών της Βουλγαρίας (τμήμα "Ελλάδα και Κύπρος"), έχει τρεις θητείες στη βουλγάρικη πρεσβεία στην Αθήνα (έως σήμερα), ενώ από το 1988 αρθρογραφεί για θέματα πολιτιστικού, κυρίως, ενδιαφέροντος και σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.

Έχει μεταφράσει 35 βιβλία από τα ελληνικά στα βουλγαρικά: πεζογραφίας, ποίησης, δοκιμιακού και θεατρικού λόγου, διηγήματα, καθώς και μερικά από τα βουλγάρικα στα ελληνικά. Μεταξύ των Ελλήνων συγγραφέων, που συγκαταλέγονται στο μεταφραστικό της έργο είναι οι Γιάννης Ρίτσος, Γιώργος Σεφέρης, Ανδρέας Εμπειρίκος, Ρέα Γαλανάκη και Θανάσης Βαλτινός.Συνεργάζεται με το ΥΠ.ΠΟ της Ελλάδας, το ΕΚΕΒΙ, το Διεθνές Κέντρο Λογοτεχνών και Μεταφραστών στη Ρόδο (ΔΚΛΜ), το ΕΚΕΜΕΛ, με βουλγάρικα και ελληνικά λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες.

Μέλος της Εταιρείας Βούλγαρων Λογοτεχνών, της Ένωσης Βούλγαρων Δημοσιογράφων, της Εταιρείας Νεοελληνιστών της Βουλγαρίας "Κωστής Παλαμάς" και του Συλλόγου Βούλγαρων Μεταφραστών/Διερμηνέων, η Ζντράβκα Μιχαήλοβα έχει συμμετάσχει σε πληθώρα διεθνών συνεδρίων.

Έχει τιμηθεί, το Μάρτιο του 2005, με το βραβείο "Ρήγας Βελεστινλής" για την καλύτερη μετάφραση έργων της Βαλκανικής Λογοτεχνίας, για την έκδοση "Α. Εμπειρίκος: ο ποιητής σουρρεαλιστής, ψυχαναλυτής και φωτογράφος", αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του ποιητή.

Ήταν, επίσης, στη βραχεία λίστα των υποψηφίων για το Κρατικό βραβείο μετάφρασης ελληνικού λογοτεχνικού έργου σε ξένη γλώσσα το 2005, το 2006 και το 2007.

Σοφία Παπαδοπούλου

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ