Οι κυβερνήσεις έχουν τώρα τον λόγο - του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ - Νέος Κόσμος (Αυστραλίας)

neoskosmos.com
27/4/2009

TΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΓΚΟΡΜΠΑΤΣΟΦ *

ΚΑΘΩΣ η παγκόσμια χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση βαθαίνει και γίνεται όλο και πιο σοβαρή, πρέπει όλοι να επανεξετάσουμε ορισμένα ζητήματα κομβικής σημασίας, συμπεριλαμβανομένου του ρόλου του κράτους.

Η επίθεση εναντίον του κράτους ξεκίνησε πριν από 30 χρόνια, με τη Μάργκαρετ Θάτσερ και τον Ρόναλντ Ρίγκαν να ρίχνουν τις πρώτες βολές. Οικονομολόγοι, επιχειρηματίες και πολιτικοί έδειχναν την κυβέρνηση σαν την πηγή σχεδόν κάθε προβλήματος που προέκυπτε στην οικονομία.

Πράγματι, υπήρχαν πολλά να επικρίνει κανείς στον τρόπο που λειτουργούσαν οι κυβερνήσεις. Εκείνη την εποχή, οι ψηφοφόροι είχαν καλούς λόγους να υποστηρίζουν πολιτικούς οι οποίοι υπόσχονταν να περιορίσουν τον ρόλο της κυβερνητικής γραφειοκρατίας και να δώσουν στις επιχειρήσεις περισσότερη ελευθερία ώστε να αναπτυχθούν.

Ωστόσο, πίσω από την κριτική εναντίον της κυβέρνησης υπήρχε κάτι άλλο. Οι κρυφοί στόχοι αντικατόπτριζαν τα συμφέροντα εκείνων οι οποίοι, ενώ υπόσχονταν ότι "η οικονομική παλίρροια θα βοηθήσει όλες τις επιχειρήσεις να επιπλεύσουν", ασχολούνταν περισσότερο με το να παρέχουν απόλυτη ελευθερία στις μεγάλες εταιρείες, απαλλάσσοντάς τες από σημαντικές υποχρεώσεις τους προς την κοινωνία και διαλύοντας τις κοινωνικές δικλίδες ασφαλείας οι οποίες προστάτευαν τους εργαζομένους.

Ολοένα και περισσότερο, το κράτος διωκόταν από διάφορες οικονομικές και επιχειρηματικές σφαίρες, αφήνοντάς τες ουσιαστικά χωρίς καμία επίβλεψη. Η μία μετά την άλλη δημιουργούνταν "φούσκες", οι οποίες είτε νωρίτερα είτε αργότερα έσκαγαν - η ψηφιακή "φούσκα", η "φούσκα" του χρηματιστηρίου και των στεγαστικών δανείων. Τελικά, η παγκόσμια οικονομία ως σύνολο κατέληξε να γίνει μια τεράστια "φούσκα". Ενώ συνέβαινε αυτό, μικρές ομάδες ατόμων δημιούργησαν τεράστιες περιουσίες για λογαριασμό τους, τη στιγμή που το βιοτικό επίπεδο των περισσοτέρων ανθρώπων, στην καλύτερη περίπτωση, παρέμεινε στάσιμο. Όσο για τους φτωχούς του κόσμου, οι δεσμεύσεις να τους παρασχεθεί βοήθεια ως επί το πλείστον ξεχάστηκαν.

Ο Σεπτέμβριος του 2008 είδε την αρχή μιας καταστρεπτικής κατάρρευσης ολόκληρης της οικονομικής δομής. Αυτή η κατάρρευση θάβει τις οικονομίες των ανθρώπων κάτω από τα χαλάσματα, μειώνοντας τους ρυθμούς παραγωγής περισσότερο από ποτέ και αφήνοντας εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς δουλειά. Δεν αποτελεί υπερβολή να πούμε ότι απειλείται η οικονομία κάθε χώρας του κόσμου.

Ακόμη κι έτσι, συνεχίζουμε να ακούμε εκείνους που πιστεύουν στις μαγικές, "θεραπευτικές" δυνάμεις των αγορών που δεν διέπονται από κάποιο ρυθμιστικό πλαίσιο. Στις ημέρες μας, όμως, οι άνθρωποι δεν προσβλέπουν πλέον στις αγορές για λύσεις. Περιμένουν από τους εκλεγμένους ηγέτες τους να αναλάβουν δράση. Αυτοί οι ηγέτες πρέπει να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία της κυβερνητικής παρέμβασης, διότι κανένα άλλο εργαλείο δεν είναι πλέον διαθέσιμο.

Σε μια εποχή κατά την οποία το οικονομικό τσουνάμι απειλεί τον βιοπορισμό εκατοντάδων εκατομμυρίων ατόμων, οφείλουμε να επανεξετάσουμε την ευθύνη του κράτους να εξασφαλίζει την ασφάλεια.

Έχουμε ακούσει επιχειρήματα κατά του "κράτους γκουβερνάντας" και κατά της "διά βίου ασφάλισης". Πράγματι, η κυβέρνηση δεν μπορεί να είναι τα πάντα για όλους τους ανθρώπους. Οφείλει όμως τουλάχιστον να προστατεύει τους πολίτες από υψηλού επιπέδου οικονομικές κλοπές, του είδους που έχει επιτρέψει.

Οι κυβερνήσεις ανέλαβαν τώρα την ευθύνη να διασώσουν την οικονομία. Για να ανταποκριθούν σε αυτή την πρόκληση πρέπει να επιτρέψουν την ανεξέλεγκτη δαπάνη μεγάλων ποσών που προέρχονται από χρήματα των φορολογούμενων πολιτών. Τα χρήματα αυτά δεν πρέπει να καταλήξουν στα χέρια και στις τσέπες εκείνων που πάντοτε ήθελαν να "ιδιωτικοποιήσουν τα κέρδη και να εθνικοποιήσουν τις απώλειες".

Θα πρέπει, ταυτοχρόνως, να βάλουμε μια τάξη σε μεμονωμένες χώρες, ενώ οικοδομούμε δομές για μακροπρόθεσμη διακυβέρνηση σε διεθνές επίπεδο. Η πρώτη σύνοδος κορυφής του G20, η οποία συγκλήθηκε πέρυσι τον Νοέμβριο στην Ουάσιγκτον, αποτέλεσε μια αρχή. Η σύνθεση της ομάδας των "20" έδειξε την ανάγκη για μια άνευ προηγουμένου σύμπραξη δυνάμεων.

Οι προκλήσεις προκαλούν πραγματικό δέος: οφείλουμε να ορίσουμε έναν νέο ρόλο για τις κυβερνήσεις και για τα διεθνή Σώματα όσον αφορά τη ρύθμιση της οικονομίας, να αρχίσουμε να οικοδομούμε οικονομίες που δεν θα λειτουργούν με βάση την υπερκατανάλωση και τα υπέρμετρα κέρδη και να εναρμονίσουμε ηθικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες με την οικονομική ανάπτυξη.

* Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ήταν ο τελευταίος ηγέτης της ΕΣΣΔ. Έχει τιμηθεί με το βραβείο Νομπέλ Ειρήνης το 1990. Σήμερα είναι πρόεδρος του Διεθνούς Ιδρύματος Κοινωνικοοικονομικών και Πολιτικών Σπουδών (Ίδρυμα Γκορμπατσόφ).