H διαπάλη για τη διατήρηση των ανθρωπιστικών σπουδών. Ιδού ο άνθρωπος, ο της απόλυτης εξιδίκευσης - Της Ρίτσας Μασούρα

Φωτο: Πλούτος του Αριστοφάνη. Θέατρο Τεχνης ,Επίδαυρος

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Η ανατροπή, λέξη συνυφασμένη με την επιβίωση του ανθρώπου, ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή του λεξιλογίου του. Εικόνες διαρκούς ομαλότητας δεν συναντάμε συχνά στις ιστορικές αναδρομές κι έχουμε μάθει πια ότι η ανατροπή (με τη θετική ή την αρνητική της χροιά) αποτελεί εργαλείο για την εκτόξευση του ανθρώπου στο μέλλον. Σαν μια μορφή νομοτέλειας κι αυτή. Η επίκαιρη εποχή κρύβει ένα τέτοιο στοιχείο, ορατό πλέον σε πολλούς, εξαιτίας της επικοινωνιακής έκρηξης. Ελάχιστοι, όμως, γνωρίζουν τις πραγματικές παραμέτρους της, και ο απλός άνθρωπος μάλλον δεν θα τις μάθει ποτέ. Η έναρξη της σημερινής ανατροπής θα πρέπει να αναζητηθεί, όχι τόσο στην κατάρρευση της ΕΣΣΔ και στις παράπλευρες απώλειες που συνοικοδόμησαν έναν καινούργιο κόσμο, όσο στην 11η Σεπτεμβρίου, αφετηρία της πρώτης μεταπολεμικής κραυγαλέας γεωπολιτικής δυστοκίας, η οποία περνάει τώρα μέσα από αρνητικά φορτισμένες έννοιες, όπως χρέος, έλλειμμα, δανεισμός, fund, λιτότητα, απώλεια, τρομοκρατία, Ισλάμ.

Αυτή τη στιγμή εμείς διακρίνουμε μόνο το περιάνθιο. Κάτω από αυτό συντελούνται αλλεπάλληλες εκρήξεις. Η σημαντικότερη, ίσως, αφορά τη διαμάχη για τη διατήρηση ή την κατάργηση των ανθρωπιστικών σπουδών, πότε; Στην εποχή της απόλυτης κυριαρχίας της οικονομίας επί της πολιτικής. Στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Ομπάμα προβαίνει σε αυξήσεις του αμυντικού προϋπολογισμού και περικόπτει κονδύλια στον τομέα της εκπαίδευσης. Οι ανθρωπιστικές σπουδές ενδέχεται να καταργηθούν σε κάποια πανεπιστήμια. `Ηδη έγινε η αρχή, αλλά η ζωή δεν είναι ποτέ άσπρο – μαύρο. Την περασμένη εβδομάδα, κυκλοφόρησε στο Διαδίκτυο επιστολή – διαμαρτυρία του καθηγητή Βιοχημείας του αμερικανικού πανεπιστημίου Brandeis, Gregory A. Petsko, προς τον George M. Philip, πρόεδρο του State University of NY Albany, με θέμα την απόφαση του τελευταίου να καταργήσει τους τομείς των ανθρωπιστικών σπουδών του πανεπιστημίου.

Gregory Petsko

Με αφοπλιστική επιχειρηματολογία, ο καθηγητής Petsko  επιχειρεί να καταρρίψει τις δικαιολογίες που οδηγούν στην κατάργηση. Τι πετυχαίνεις, άραγε, με μια επιστολή; `Οχι πολλά. Ταράζεις όμως τα νερά. Ο Petsko γαντζώνεται στην κλασική λογοτεχνία. Ο Ντοστογιέφσκι, ο Δάντης, ο Βολταίρος βοηθούν τον νέο άνθρωπο να αποκτήσει τη σοφία που θα τον οδηγήσει στην αυτογνωσία. Μιλάει για τους Μύθους του Αισώπου, αλλά παράλληλα αναδεικνύει τη σημασία των μεσανατολικών σπουδών. Η 11η Σεπτεμβρίου άλλαξε τα πάντα. Σήμερα χρειαζόμαστε πλέον κατεπειγόντως επιστήμονες που θα κατανοούν τι ακριβώς συμβαίνει σ’ εκείνο το κομμάτι του πλανήτη. Τις μέρες της δημοσιοποίησης της επίμαχης επιστολής πραγματοποιείτο στην Ουάσιγκτον συνέδριο με τη συμμετοχή ανθρώπων των γραμμάτων. Τίτλος του συνεδρίου: «Συμπόσιο για το μέλλον των ανθρωπιστικών σπουδών». Οι άνθρωποι αυτοί επιστρέφουν με χίλια στη διαδικασία του οραματισμού. Δίχως οράματα και επαναπροσδιορισμό των αξιών μας, θα βυθιστούμε σε τέλμα, υποστήριξαν.

Αζαρ Ναφίζι

Τα φώτα της δημοσιότητας, φαντάζομαι λόγω καταγωγής, έκλεψε η Ιρανή Αζάρ Ναφίζι , επισκέπτρια καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Εξωτερικής Πολιτικής του πανεπιστημίου Johns Hopkins. Η συγγραφέας του βιβλίου «Διαβάζοντας τη Λολίτα στην Τεχεράνη» άφησε τους φόβους της να ξεχειλίσουν, τονίζοντας ότι περιορισμός των ανθρωπιστικών σπουδών θα οδηγήσει στο να χάσουμε τον ανθρωπισμό μας. Ακόμη και η αντιμετώπιση της διεθνούς οικονομίας θα είναι αποτελεσματικότερη, αν χρησιμοποιηθούν άτομα με κριτική σκέψη και σφαιρική μόρφωση μέσα και από τις κλασικές σπουδές. Το χαν πει οι παλιότεροι: το ένα χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δύο το πρόσωπο. Τίποτα δεν λειτουργεί μόνο του. Τα πάντα είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Το ίδιο και η γνώση στα πανεπιστήμια. Ο «Πλούτος» του Αριστοφάνη αποτελεί ίσως την πρώτη συζήτηση για την οικονομία, ο Μίδας είναι τρανταχτό παράδειγμα απληστίας και ο Μαρξ λίγο πριν πεθάνει διαβάζει «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου. Βιαστικά παραδείγματα που, όμως, δείχνουν ότι σύνθεση χρειαζόμαστε τώρα κι όχι χαλάσματα και ασχήμιες.

Στο βιβλίο «Ιερός πανικός» (αυτοβιογραφία της Εύας Σικελιανού, μετάφραση, σημειώσεις: John Anton) υπάρχει μια όμορφη πρόταση. Σας τη μεταφέρω: «Το να κατέβει κανείς σε μια κοιλάδα είναι μια τέλεια λογική άσκηση για τα πόδια και για την ψυχή. Μόνο που η ψυχή θα πρέπει να ξέρει την κατεύθυνσή της προς τα πάνω ή προς τα κάτω, όπως την ξέρουν και τα πόδια του ανθρώπου». Εδώ βρισκόμαστε σήμερα και αναζητούμε κατευθύνσεις.

Πρόσωπα - Ρίτσα Μασούρα