Η Μεγάλη Εβδομάδα στην Βυζαντινή Υμνογραφία - Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Οι γιορτές τον Πάσχα μας θυμίζουν τα γεγονότα που συνέβησαν από την ημέρα της θριαμβευτικής εισόδου του Κυρίου μας στα Ιεροσόλυμα μέχρι την ημέρα της Ανάστασής Του. Τα γεγονότα αυτά περιγράφονται στα αναγνώσματα και στους ύμνους που διαβάζονται και ψάλλονται στις ακολουθίες (εκκλησιαστικές τελετές) των ημερών της Μ. Εβδομάδας.

Πριν αναφερθούμε στο νόημά τους, όπως αυτό περιγράφεται στους ύμνους και στα αναγνώσματα των ημερών αυτών, καλό είναι να πούμε δύο λόγια γιατί πηγαίνουμε στην εκκλησία τις μέρες αυτές των γιορτών. Ποιο είναι το νόημα της συμμετοχής μας στις ιερές συνάξεις, που αποτελούν το σώμα του Χριστού;

Τις μέρες των γιορτών πηγαίνουμε στην εκκλησία όχι απλώς για να τηρήσουμε κάποιο έθιμο και για να είμαστε πιστοί στην παράδοση. Ο σκοπός που συγκεντρωνόμαστε εκεί είναι βαθύτερος. Πηγαίνουμε στην εκκλησία ανταποκρινόμενοι στην πρόσκληση της χάρης του Αγίου Πνεύματος. Έχουμε επίγνωση ότι η σύναξη των πιστών είναι το σώμα του Χριστού και συμμετέχοντας σ' αυτήν συμμετέχουμε στο πάθος του Χριστού. Σηκώνουμε στους ώμους μας το σταυρό του Χριστού. Η συμμετοχή μας δεν γίνεται αβρόχοις ποσί, δηλαδή χωρίς να μας κάνει ούτε κρύο ούτε ζέστη. Αυτός είναι ο λόγος που δεν μπορείς να νιώσεις το νόημα των ημερών αυτών χωρίς προετοιμασία και χωρίς να νηστέψεις.

Ύστερα από τη μεγάλη αυτή για ένα σύντομο άρθρο εισαγωγή θα αναφερθούμε πολύ συνοπτικά στο θέμα μας, που είναι η Μ. Εβδομάδα στην υμνογραφία: Την Κυριακή των Βαΐων γιορτάζουμε τη θριαμβευτική είσοδο του Κυρίου μας στα Ιεροσόλυμα. Ο Κύριος εισήλθε στα Ιεροσόλυμα καθήμενος επί πώλου όνου, ως βασιλεύς της ειρήνης. Στην Παλαιστίνη ήταν έθιμο οι άρχοντες να κάθονται επάνω σε όνους, γιατί τα υπομονετικά αυτά τετράποδα συμβόλιζαν την ειρήνη, αντίθετα με τους ίππους που θύμιζαν τον πόλεμο.

Οι υμνογράφοι εκφράζονται μεταφορικά; για να φανερώσουν το βαθύτερο νόημα των πραγμάτων. Η υποδοχή των παιδιών με κλάδους δέντρων και βάγια φοινίκων είναι ένας τύπος, που σημαίνει ότι μόνο με καθαρή καρδιά μπορούσαν να δουν τα ανθρώπινα μάτια Αυτόν που δεν τολμούσαν ούτε οι άγγελοι να Τον κοιτάζουν κατάματα. Τα παιδιά της Ιερουσαλήμ υποδέχθηκαν Αυτόν που ήρθε να σώσει τους ανθρώπους από την πλάνη. Οι κλάδοι των δέντρων δεν θυμίζουν μόνο τη χαρά των άδολων παιδιών που προμηνύει τη χαρά της Ανάστασης, θυμίζουν και την κακία των Φαρισαίων, που Τον συνέλαβαν, για να Τον σταυρώσουν. «Μετά κλαίων υμνήσαντες πρότερον, μετά ξύλων συνέλαΒον ύστερον οι αγνώμονες...», γράψει ο Ρωμανός ο Μελωδός.

Την αγία και Μ. Δευτέρα γιορτάζουμε την ανάμνηση της ξηρανθείσης συκής. Η Μ. Δευτέρα είναι η απαρχή των παθών του Κυρίου. Με αφορμή την ξηρανθείσα συκή ο Κύριος μιλάει στους μαθητές Του για τη δύναμη της πίστης και για την αποτελεσματικότητα της προσευχής. «Πάντα όσα εάν αιτήσετε εν της προσευχή πιστεύοντες, λύψεσθε». (Όλα όσα ζητήσετε στην προσευχή με πίστη, θα τα λάβετε).

Την πορεία του Χριστού προς τα Ιεροσόλυμα ο υμνωδός Κοσμάς ο μοναχός, τη χρησιμοποιεί ως πρότυπο για το χριστιανό, που συμπορεύεται με το Χριστό προς την άνω Ιερουσαλήμ, που είναι η βασιλεία του Θεού. Ο ίδιος υμνωδός χρησιμοποιεί επίσης μεταφορικά την ξηρανθείσα σνκή για να εκφράσει το Βαθύτερο συμβολισμό της: «Της ξηρανθείσης συκής δια την ακαρπίαν / το επτιτίμιον φοβηθέντες, αδελφοί, / καρπούς αξίους μετανοίας / προσάξωμε τω Χριστώ / τω παρέχοντι υμίν το μέγα έλεος». (Ας προσφέρουμε στο Χριστό την έμπρακτη μετάνοιά μας για να δεχτούμε την υπέρτατη αγάπη Του).

Την αγία και Μ. Τρίτη γιορτάζουμε την ανάμνηση της παραβολής των δέκα παρθένων. «Ιδού ο νυμφίος έρχεται / εν τω μέσω της νυκτός / και μακάριος· ο δούλος/ ον ευρήσει γρηγορούντα / ανάξιος δε πάλιν / ον ευρήσει ραθυμούντα / Βλέπε ουν ψυχή μου / μη τω ύπνω κατενεχθής / ίνα μη τω θανάτω παραδοθείς /και της Βασιλείας έξω, κλεισθής /..».

Το ευαγγελικό ανάγνωσμα του, όρθρου αναφέρεται στην Ανάσταση με αφορμή την πλάνη των Σαδδουκαίων, που δεν πίστευαν σ' αυτήν και στην καταδίκη της υποκρισίας των γραμματέων και Φαρισαίων, κατά την οποία ακούγονται τα τρομερά εκείνα λόγια του Χριστού, που αρχίζουν με τη λέξη «Ουαί» (αλίμονο). «Ουαί δε υμίν γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί...». Το δε ευαγγελικό ανάγνωσμα στη θεία λειτουργία αναφέρεται στη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού και στην παραβολή των δέκα παρθένων».