Παράνομη μετανάστευση και άσυλο - Του Πάνου Καρβούνη*

Η παράνομη μετανάστευση είναι ένα σχετικά πρόσφατο, αλλά σοβαρό φαινόμενο στην Ελλάδα. Με πάνω από 130.000 μετανάστες, σύμφωνα με τις αρχές, να έχουν εισέλθει λαθραία στη χώρα πέρυσι, η Ελλάδα υπήρξε σημαντικό σημείο εισόδου παράνομων μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Και η κατάσταση ενδέχεται να επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο λόγω της σημερινής πολιτικής κρίσης στη Βόρεια Αφρική.

Είναι σαφές ότι η μετανάστευση και το άσυλο αποτελούν επίσης ευρωπαϊκό πρόβλημα. Σήμερα, οι μεταναστευτικές πιέσεις στα εξωτερικά σύνορα υπερβαίνουν τις δυνατότητες της ελληνικής συνοριοφυλακής, τις δυνατότητες των κέντρων υποδοχής, καθώς και την ικανότητα της Ελλάδας να διεκπεραιώσει αιτήσεις ασύλου και να οργανώσει την επιστροφή και την απέλαση παράνομων μεταναστών. Επικρατεί ένας φαύλος κύκλος, με χρονοβόρες διαδικασίες χορήγησης ασύλου, διαδικαστικές καταχρήσεις, αύξηση του κόστους για το κράτος, σοβαρές ελλείψεις όσον αφορά τα κέντρα υποδοχής και τις συνθήκες κράτησης, αναποτελεσματική προστασία όσων έχουν ανάγκη, απεργίες πείνας και δυσαρέσκεια του κόσμου απέναντι στους μετανάστες.

Οι ανεπάρκειες του συστήματος οδήγησαν ακόμη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει κατά της Ελλάδας το 2009 και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καταδίκασε την Ελλάδα τον Ιανουάριο 2011. Ο τερματισμός του φαύλου κύκλου και η αναδιάρθρωση του συστήματος ήταν ύψιστη προτεραιότητα για την ελληνική κυβέρνηση τον τελευταίο χρόνο.

Ενα σημαντικό στοιχείο της μεταρρύθμισης είναι η δημιουργία ενός νέου συστήματος ασύλου και εγκαταστάσεων πρώτης υποδοχής κοντά στα εξωτερικά σύνορα της Ελλάδας μέχρι το 2012. Οι μετανάστες που συλλαμβάνονται κατά τη λαθραία διέλευση των συνόρων θα κρατούνται στα κέντρα αυτά για 15 ημέρες κατ’ ανώτατο όριο προκειμένου να εκτιμηθεί η ανάγκη τους για προστασία. Οι μετανάστες που έχουν ανάγκη προστασίας θα αφήνονται ελεύθεροι μετά την έναρξη των σχετικών διοικητικών διαδικασιών, ενώ εκείνοι που δεν χρειάζονται προστασία θα μεταφέρονται στο κέντρο επαναπατρισμού για την επιστροφή τους. Η Ελλάδα έχει ήδη σημειώσει μεγάλη πρόοδο παρόλο που πολλά απομένουν ακόμη να γίνουν.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι σε αυτό το δύσκολο έργο η Ελλάδα δεν είναι μόνη. Η υπόλοιπη Ευρώπη στηρίζει τη δέσμευση της χώρας για την αναδιάρθρωση των συστημάτων μετανάστευσης και ασύλου με σημαντικά μέτρα αλληλεγγύης. Οσον αφορά την προστασία των συνόρων, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα («Frontex») θα συνεχίσει να συντονίζει την ανάπτυξη των συνοριακών φυλάκων στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την εν εξελίξει αποστολή «Poseidon» και η Frontex θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει ένα ρόλο σε κοινές επιχειρήσεις επαναπατρισμού.

Σε θέματα ασύλου, έπειτα από αίτημα της Ελλάδας στις 16 Φεβρουαρίου 2011, η νέα Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης του Ασύλου (EASO) αποφάσισε να αναπτύξει τις πρώτες ομάδες υποστήριξης για το άσυλο στην Ελλάδα. Εμπειρογνώμονες σε θέματα ασύλου από ευρωπαϊκά κράτη-μέλη θα βοηθήσουν στη δημιουργία νέων συστημάτων υποδοχής και ασύλου, στην παροχή κατάρτισης, στη διαχείριση των συσσωρευμένων υποθέσεων ασύλου, των βάσεων δεδομένων και των συστημάτων πληροφοριών, βάσει της εμπειρίας της χώρας τους.

Η Ε.Ε. παρέχει επίσης χρηματοδοτικά μέσα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα τελευταία τρία χρόνια έχει διαθέσει οικονομική στήριξη για την Ελλάδα ύψους άνω των 200 εκατ. ευρώ για τη συγχρηματοδότηση δραστηριοτήτων σε θέματα διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων, προστασίας των προσφύγων, ένταξης νομίμων μεταναστών και επιστροφής. Επίσης έχει διατεθεί συμπληρωματική χρηματοδότηση για ειδικά μέτρα στα ελληνοτουρκικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα. Δεδομένου ότι η οικονομική στήριξη αναμένεται να αυξηθεί, η Ελλάδα θα πρέπει να βελτιώσει τον προγραμματισμό και τη γενικότερη διαχείριση των διαθέσιμων κονδυλίων, ώστε αυτά να μη χαθούν.

Τέλος, λαμβάνεται επίσης υπόψη η εξωτερική διάσταση. Πράγματι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαπραγματευθεί πολυμερή συμφωνία επανεισδοχής με την Τουρκία, βασικό στοιχείο για τον περιορισμό της παράνομης μετανάστευσης στην Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συμβάλει επίσης στη διαπραγμάτευση και την εφαρμογή και άλλων συμφωνιών, ειδικά στη Βόρεια Αφρική, για τη διευκόλυνση της επιστροφής των παράνομων μεταναστών, καθώς και την προώθηση συμπράξεων στον τομέα της οικονομικής ανάπτυξης και της νόμιμης μετανάστευσης. Ετσι, Ελλάδα και υπόλοιπη Ε. Ε. συνεργάζονται στενά για τη διαχείριση των θεμάτων μετανάστευσης. Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, κ. Παπουτσής, υπογράμμισε πρόσφατα ότι οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της Ελλάδας συναντούν την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Αυτό το μήνυμα αντανακλά την εποικοδομητική ισορροπία που πρέπει να επιδιώξει η Ευρώπη, μεταξύ της δίκαιης κατανομής βαρών και της αλληλεγγύης. Η ενίσχυση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης μπορεί επίσης να αποτελέσει ευκαιρία για την Ελλάδα, ιδίως από οικονομική άποψη. Τελικά, πιο ομαλή και ανθρώπινη μετανάστευση είναι καλό για τους μετανάστες, καλό για την Ελλάδα και καλό για την Ευρώπη.

* Ο κ. Πάνος Καρβούνης είναι επικεφαλής της αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ