Διαχρονικοί στίχοι... του Τάσου Λειβαδίτη - Της Γιόλας Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου*

Κι όταν δεν πεθαίνει ο ένας για τον άλλον

είμαστε κιόλας νεκροί.

Υποτίθεται πως βρισκόμαστε στην καρδιά της άνοιξης, στα μέσα του Μάη… Πως ο ήλιος λάμπει σ’ έναν ουρανό ανέφελο, και πως η φύση ευφραίνεται και υμνεί τον Δημιουργό της, κατακλυσμένη από λουλούδια ολάνθιστα που μοσχομυρίζουν, κι από πουλιά που γλυκοκελαϊδούν μέσα στων δένδρων τα κλαδιά…

Υποτίθεται! Γιατί, όταν ο άνθρωπος κουβαλάει απέραντη θλίψη στην ψυχή του, η άνοιξη, ο ήλιος, ο ουρανός και η φύση, με τα λουλούδια και τα πουλιά, μοιάζουν πράγματι ανύπαρκτα… Και τα τελευταία χρόνια, η θλίψη όλων μας έχει κορυφωθεί, εξαιτίας όλων αυτών των κυριολεκτικά «τραγικών» γεγονότων που συμβαίνουν γύρω μας, ολοένα και με περισσότερη συχνότητα…

Καθημερινά, βιώνουμε πια το «αβίωτο»… Θρηνούμε αδικοχαμένους – νέους κυρίως – ανθρώπους, θύματα μιας απίστευτα αυξανόμενης εγκληματικότητας· και, πέρα από την απώλεια του πολυτιμότερου αγαθού, που δεν είναι άλλο από την ανθρώπινη ζωή, θρηνούμε την απώλεια του Ήθους, της Ανθρωπιάς, της Ευαισθησίας, του Αυτοσεβασμού, αλλά και του Σεβασμού προς τον συνάνθρωπό μας· θρηνούμε την κατάρρευση όλων γενικά των Αξιών, μια κατάρρευση που συνεπάγεται άμεσα την οδύνη, την απόγνωση και την απελπισία της ανθρώπινης ψυχής…

Φεγγάρι, ερημοφέγγαρο

κριθάρινο φεγγάρι των φτωχών

αγέρα, πικραγέρα

πολύλαλε αγέρα των μουγγών

σ’ ένα σταυροδρόμι απόψε

μήνα Μάη

σταυρώσανε το νιο,

μήνα Μάη

σταυρώσαν το ροδόσταμο και το λεμονανθό –

ροδιά, δος του το αίμα σου

δος του το φέγγος σου, στερνό του ηλιοβασίλεμα,

μήνα Μάη

σταυρώσαν τον αυγερινό

αχ, το πρωί ήταν ήλιος και δροσιά

το μεσημέρι λάμψη κι όνειρα

το βράδι ήρθε πικρό κι ολόμαυρο,

σ’ ένα σταυροδρόμι απόψε

μήνα Μάη

σταυρώσανε το Μάη…

Πρόκειται για απόσπασμα ενός εξαιρετικού ποιήματος του Τάσου Λειβαδίτη, με τίτλο «Μοιρολόι για έναν νεκρό». Το διάβασα αυτές τις ημέρες, και σκέφθηκα πόσο επίκαιρο είναι…

… σ’ ένα σταυροδρόμι απόψε

μήνα Μάη

σταυρώσανε το νιο…

Ένα μοιρολόι… για οποιονδήποτε αδικοχαμένο νέο, σε οποιοδήποτε σταυροδρόμι της Αθήνας ή οποιασδήποτε άλλης πόλης της Ελλάδας ή του κόσμου ολόκληρου… Ένα μοιρολόι… για τη σταύρωση του νέου, για τη σταύρωση των ονείρων, για τη σταύρωση του Μάη, για τη σταύρωση της άνοιξης και, τελικά, της ίδιας της ζωής… Δάκρυσα…

Έπειτα, βρήκα ένα ακόμη ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη, με τίτλο «Μικρή Ιλιάδα». Ανακαλώντας στη μνήμη μου την αθάνατη ομηρική Ιλιάδα, θέλησα να διαβάσω αυτό το τρίστιχο του κορυφαίου νεοέλληνα ποιητή, ένα ποίημα του οποίου η τόσο μικρή έκταση είναι τελικά αντίστροφα ανάλογη προς την αξία του και την νοηματική του βαρύτητα …

Δε ζούμε αληθινά παρά μόνο τη νύχτα μέσα στ’ όνειρο.

Και το πρωί «καλημέρα» λες, «καλημέρα» σου λένε.

Κι η σφαγή συνεχίζεται.

Ένοιωσα ένα τσίμπημα στην καρδιά μου, και πόνεσα… Όπως ακριβώς πονάει ο καθένας μας, όταν ακούει ή διαβάζει μιαν αλήθεια τόσο πικρή… Συνέχισα το ταξίδι μου σ’ αυτή τη «λατρεμένη θάλασσα», που είναι για μένα η ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη… Σκέφθηκα πως δεν μπορεί, κάπου θα συναντήσω ένα φως, κάποιο φάρο ελπίδας… Ώσπου βρήκα ένα επίσης σύντομο κείμενο με τίτλο «Η ελπίδα».

Όταν μας έδιωξαν απ’ τον Παράδεισο η Μαρία έκλαιγε. Την

πήγα τότε στο αντικρινό ξενοδοχείο γιατί έπρεπε να συνεχίσουμε

τη ζωή. Όταν βγήκαμε βράδιαζε. Η Μαρία χάιδεψε την κοιλιά

της. «Υπάρχει κι η ελπίδα» είπε.

Η ελπίδα που κάνει ακόμα πιο αβέβαιο τον κόσμο.

Όχι, δεν ηρέμησα… Αντίθετα, τα δάκρυα που κυλούσαν από τα μάτια μου πλήθυναν… Για πρώτη φορά, αυτή η λατρεμένη μου θάλασσα, η ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη, με πονούσε τόσο πολύ, βυθίζοντάς με σε θλίψη απύθμενη…

Και τα δάκρυα έγιναν λυγμός, όταν – κλείνοντας πια το βιβλίο – θυμήθηκα ένα δίστιχο του μεγάλου αυτού ποιητή μας, με τίτλο «Πολύτιμος στίχος»…

Κι όταν δεν πεθαίνει ο ένας για τον άλλον

είμαστε κιόλας νεκροί.

Οι δύο αυτοί στίχοι, οι οποίοι κατά την άποψή μου αποτελούν ένα από τα αθάνατα αριστουργήματα όχι μόνον της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας Ποίησης, είναι καταγεγραμμένοι με γραφή ανεξίτηλη, εδώ και χρόνια τώρα, στη σκέψη και – κυρίως – στην ψυχή μου… Πιστεύω πως, ιδιαίτερα σ’ αυτούς τους καιρούς… που ζούμε, οποιαδήποτε ανάλυση ή συζήτηση πάνω σ’ αυτό το ποίημα είναι εντελώς περιττή…

* Η κυρία Γιόλα Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου είναι επ. καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και ποιήτρια.