Νικηφόρος Μανδηλαράς - Η ώρα της αλήθειας! - Της Χριστιάννας Λούπα

Έξαλλος ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, απευθυνόμενος στον Νικηφόρο Μανδηλαρά, κατά τη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ, είπε:

"Εσύ, κάποτε θα πληρώσεις"!

Και κράτησε την υπόσχεσή του.

«…Ο άνθρωπος που θα αποφασίσει να αναμειχθεί στα κοινά, στην «πολιτική» με την καθιερωμένη ορολογία, έχει μπροστά του να διαλέξει δυο δρόμους: θα υπηρετήσει τα συμφέροντα ή των λίγων ή των ευρύτερων λαϊκών μαζών. Τα συμφέροντα αυτά είναι καθορισμένα και ενιαία, αφού η κοινωνία είναι ταξικά διαρθρωμένη. Οι πολιτικές του πράξεις είναι εκείνες που τον τοποθετούν στη μια ή την άλλη κατηγορία. Απλώς είμαι ένας δημοκράτης που ποθώ ειλικρινά αυτό που λέγεται Πολιτική και Κοινωνική Δημοκρατία. Πάνω από όλα είμαι ανεξάρτητος άνθρωπος, που θέλω το στόμα μου να’ ναι ελεύθερο να μιλά και το χέρι μου αδέσμευτο να γράφει. Ουδέποτε επηρεάστηκα από την οποιαδήποτε αγελαία πολιτική νοοτροπία. Δεν συμβιβάζεται με την ιδιοσυγκρασία μου και την όποια επιστημονική συγκρότηση διαθέτω, να έχω κανενός είδους αφεντικά…».

Νικηφόρος Μανδηλαράς

“Ναξιακά Χρονικά”

Μάιος – Ο μήνας των δολοφονιών και του αίματος. Κάποια περίεργη μοίρα θα έλεγε κανείς, ότι έχει συνδέσει τον ωραιότερο μήνα της Άνοιξης με τις στυγνές δολοφονίες ανθρώπων που αγωνίζονταν για μία ιδέα, για μια καλύτερη ζωή ή απλά υπηρετούσαν την αλήθεια: Απεργία καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη, Αλέκος Παναγούλης, Γρηγόρης Λαμπράκης, Τζορτζ Πολκ, Νικηφόρος Μανδηλαράς. Οι δολοφονίες αυτές όχι μόνο έμειναν ατιμώρητες, αλλά συχνά η «Δικαιοσύνη» ενοχοποίησε αθώους, προκειμένου να κλείσει την υπόθεση. Η Θέμις όμως, δεν πρέπει ποτέ να εφησυχάζει, αλλά να φροντίζει να διορθώνει δικαστικά λάθη και ανομήματα του παρελθόντος, που είχαν ως αποτέλεσμα τη διαστρέβλωση της αλήθειας. Κι επειδή η μεγάλη απόσταση χρόνου μεταξύ συμβάντων και δίκης δεν συμβάλλει σε ορθές αποφάσεις, καιρός είναι να ξεκινήσει πλέον, χωρίς άλλη χρονοτριβή, η αναψηλάφηση μιας σειράς δικών, που διεξήχθησαν κάτω από περίεργες συνθήκες σε πολιτικά ανώμαλες χρονικές περιόδους. «Στημένες» δίκες που είχαν κατά καιρούς συγκλονίσει το πανελλήνιο με τις «τρύπιες» αποφάσεις τους και που πιθανότατα καταδίκαζαν αθώους και αθώωναν ενόχους.

Μια απ' αυτές αναμφίβολα διεκδικεί τα πρωτεία και είναι η δίκη για το θάνατο (δολοφονία) του δικηγόρου Νικηφόρου Μανδηλαρά.

Ο Μανδηλαράς γεννήθηκε στη Νάξο το 1928 και σπούδασε Νομικά στην Αθήνα. Ασχολήθηκε συστηματικά με την υπεράσπιση πολιτών που διώκονταν κυρίως για την πολιτική τους δράση, ενώ ήταν συνήγορος υπεράσπισης στη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ. Υπήρξε στέλεχος της Ένωσης Κέντρου και φίλος και συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου. Μαζί με τον Ευάγγελο Γιαννόπουλο και τον Σταύρο Κανελλόπουλο αλλά και άλλους δικηγόρους, ίδρυσε την Ένωση Δημοκρατικών Δικηγόρων Ελλάδας.

Κυρίως για το ρόλο του στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, έγινε αμέσως στόχος της χούντας και συνειδητοποίησε ότι η ζωή του βρισκόταν σε άμεσο κίνδυνο. Έτσι, λίγες μόλις μέρες μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας , στις 21 Απριλίου 1967, προσπαθεί να διαφύγει στο εξωτερικό. Σ' αυτό ακριβώς το σημείο, το παρακράτος του νέου καθεστώτος καλείται να επιδείξει όλες τις ικανότητές του. Αν ο δικηγόρος κατέφευγε στο εξωτερικό, ήταν ολοφάνερο ότι θα ανέπτυσσε αντιδικτατορική δράση, οργανώνοντας αγωνιστικούς πυρήνες και ξεσηκώνοντας τη διεθνή κοινή γνώμη.

Πράγματι, στις 17 Μαΐου 1967, ο Μανδηλαράς καταφεύγει στη Ρόδο, μετά από συνεννόηση με τον καπετάνιο του πλοίου, με σκοπό τη μετάβασή του στην Κύπρο και κατόπιν τη διαφυγή του πιθανότατα στην Ιταλία ή τη Γαλλία. Δεν πρόλαβε όμως.

Στις 22 Μαΐου οι λιμενικές αρχές της Ρόδου, ανακαλύπτουν στην παραλία Γενναδίου το πτώμα του άτυχου Νικηφόρου.

Το σενάριο της χούντας: ο καπετάνιος του πλοίου, Πέτρος Πόταγας, έριξε τον Μανδηλαρά στη θάλασσα με ένα σωσίβιο, προκειμένου ο τελευταίος να κολυμπήσει ως την ακτή και να αποφύγει τη σύλληψη. Όμως ο δικηγόρος πηδώντας από το πλοίο, τραυματίστηκε στο κεφάλι και στη συνέχεια πνίγηκε και το πτώμα του ξεβράστηκε στην ακτή.

Η άλλη άποψη: Βάσει στοιχείων που υπάρχουν, ο Μανδηλαράς βγήκε στην ακτή, όπου και δολοφονήθηκε.

Πρώτον, ήταν πρώην καταδρομέας και δεινός κολυμβητής και αποκλείεται να πνίγηκε.

Δεύτερον, σύμφωνα με τον Γιώργο Χιωτάκη, δικηγόρο, φίλο του θύματος, δήμαρχο Ρόδου και πολιτευτή της Ένωσης Κέντρου, κάποιος χωρικός τον πλησίασε στις 18 Μαΐου και του είπε πως του μεταφέρει μήνυμα του Μανδηλαρά ότι θέλει να τον δει και ότι κρύβεται στην παραλία της Λάρδου. Την επομένη ο Χιωτάκης, που στο μεταξύ δεν είχε πάρει απάντηση στο μήνυμα που μετέφερε ο χωρικός στον Μανδηλαρά να ορίσει τόπο συνάντησης, αποφάσισε να ψάξει μόνος του, να τον αναζητήσει. Στη διαδρομή με το αυτοκίνητο τον παρακολουθούσαν άντρες της Ασφάλειας και έμαθε επίσης ότι οι αρχές αναζητούν κάποιον δραπέτη.

Τρίτον, οι δικηγόροι Γρηγόρης Κασιμάτης και Αχιλλέας Αποστόλου που κατέφθασαν στο νησί, μαζί με τον Χιωτάκη κατάφεραν να μπουν στο νεκροτομείο και να αντικρίσουν το πτώμα σε άθλια κατάσταση, ενώ μια τρύπα υπήρχε στο αριστερό του στήθος.

Τέταρτον, οι φωτογραφίες του νεκρού, έδειχναν να τρέχει αίμα από το αριστερό του αυτί, γεγονός που αποκλείει τον πνιγμό.

Πέμπτον, η ιατροδικαστική έκθεση δεν γνωστοποιήθηκε αμέσως, παρά μόνο μετά από μέρες, αφού κατέφθασε ο ιατροδικαστής Καψάσκης από το εξωτερικό επί τούτου.

Από εδώ και πέρα, τα πράγματα ήταν εύκολα. Σε μια δίκη – παρωδία, φορτώθηκαν όλα στον Πόταγα, που καταδικάστηκε για ανθρωποκτονία εξ αμελείας. Κατά μία περίεργη σύμπτωση(;) όμως, όταν αργότερα ο καπετάνιος έφυγε και πήγε με την οικογένειά του στη Νότια Αφρική, σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα.

Φωτο: Προτομή του Νικηφόρου Μανδηλαρά στην Κόρωνο. Έργο της Μαρίας Χουζούρη (1983)

Πολλά τα ερωτηματικά που ανακύπτουν:

Τι μεσολάβησε από τις 17 μέχρι τις 22 Μαΐου;

Ποιος ο ρόλος του Πόταγα; Έδινε άραγε πληροφορίες στην ΚΥΠ;

Ποιος ο ηθικός και ποιος ο φυσικός αυτουργός της δολοφονίας;

Ποιος ο ρόλος του Καψάσκη;

Σαράντα τέσσερα χρόνια αργότερα, ήρθε μάλλον η ώρα να απαγκιστρωθεί πλέον η Ελλάδα από τα φαντάσματα του παρελθόντος, όπως εμφύλιος, χούντα, αριστερός, δεξιός, φασίστας και άλλα βαρύγδουπα και με ρηξικέλευθο βλέμμα στο μέλλον να ρίξει μια τολμηρή ματιά στο παρελθόν. Ο κόσμος σίγουρα τραβά μπροστά. Η επανάληψη της δίκης όμως, επιβάλλεται για λόγους αποκατάστασης της ιστορικής αλήθειας.

Και για έναν ακόμη λόγο: για δικαίωση της μνήμης του νεκρού.

Εκτός κι αν υπάρχουν ακόμα κάποιοι, που θίγονται από την αποκάλυψη της αλήθειας...

Πηγές:

1. Νικηφόρος Μανδηλαράς - Η δολοφονία ενός αγωνιστή, Γιώργος Χιωτάκης, Γιάννης Κορίδης, Εκδόσεις ΙΩΛΚΟΣ, 2002

2. «ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ 1800-2000 τόμος Α΄ Οι Πολιτικοί» - Νίκος Ι. Λεβογιάννης, ΑΘΗΝΑ 2009

3. Στη μνήμη του Ναξιώτη Νικηφόρου Μανδηλαρά, του Απόστολου Διαμάντη, ιστορικού,

4. Νικηφόρος Μανδηλαράς - Wikipedia

Χριστιάννα Λούπα